Aldanmış Avropa sonunun çatdığını niyə görə bilmir

Gerad Araud
_______________________________________
Biz avropalılar hələ də kiçik qitəmizin təkcə bəşəriyyət tarixinin deyil, həm də bugünkü dünyanı formalaşdıran mərkəzin olduğuna əminik. Biz hər kəsə universal olduğuna inandığımız dəyərlər əsasında mühazirə oxuyuruq. Biz özümüzü nəcib, güclü və yaxşı niyyətli hesab edirik. Londonun “The Telegraph” qəzetində Fransanın ABŞ-dakı keçmiş səfiri Cerard Araud yazır ki, əsl Avropa gücü dövrü həqiqətən də sadəcə tarixi bir zərbə idi .

Bəli, avropalılar 1815-1945-ci illər arasında dünyaya hökmranlıq etdilər və o vaxtdan bu günə qədər biz ABŞ-ın arxasında dayanmışıq. Ancaq bu, cəmi iki əsr idi: dünya tarixində bir vergül. 1650-ci ilə qədər Hindistanın ÜDM-i və 1750-ci ilə qədər Çinin ÜDM-i yəqin ki, Avropanın hər hansı bir ölkəsindən daha böyük idi.

Beləliklə, Yeni Dehli və Pekində bizə hökmranlıq dövrümüzdə başlanğıc kimi baxırdılar və son bir neçə onillikdə Avropa ilə Asiya arasında gedən iqtisadi yenidən balanslaşma yalnız uzunmüddətli tarixi normaya qayıdış kimi qiymətləndirilir. Başlanğıclar öz yerlərinə qaytarılır.

Təəccüblü deyil ki, 2016-cı ildə Barak Obama The Atlantic-ə verdiyi müsahibədə bəşəriyyətin gələcəyinin Yeni Dehli, Pekin və Los-Anceles arasında həll olunacağına inanırdı.

Həqiqətən də, mən Fransanın Vaşinqtondakı səfiri vəzifəsində çalışarkən, ehtimal olunan varislərimizin bizə nə dərəcədə laqeydlik, yorğunluq və etinasızlıq qarışığı ilə baxdıqlarını gördüm. Biz başıboş danışıqlarına az-çox ehmalca məhəl qoyulmayan qoca xala idik.

ABŞ üçün potensial artım, həm də əsas problemlər Asiyadadır, ona görə də Vaşinqtonun həmin qitəyə doğru dönməsi məntiqlidir. Bu barədə heç bir çaşqınlıq ola bilməz. ABŞ üçün Rusiya regional gücdür, ağrıdır, lakin onların diqqət mərkəzində deyil. Onlar real təhlükə ilə üzləşmək üçün Ukraynadakı müharibəni tez bir zamanda dayandırmaq istəyirlər: Çin.

Biz avropalılar sübut edə bilirikmi ki, biz hələ də önəmliyik, biz sadəcə periferik turizm məkanı deyilik?

Mən buna şübhə edirəm və çox xüsusi bir səbəbdən. 1815-ci ildə öz ölkəsini, Avropa Çinini demoqrafik tənəzzüllə paralel olaraq tədricən gücünü itirdiyini görən bir fransız kimi mən qəti şəkildə inanıram ki, demoqrafiya taledir.

Bu əsasda Avropa görünməmiş vəziyyətlə üzləşib. Onun ümumi əhalisinin 2010-2050-ci illər arasında 5 faiz, 25-64 yaşlılar arasında isə 17 faiz azalacağı proqnozlaşdırılır. Macarıstan, Baltikyanı ölkələr, Slovakiya, Bolqarıstan, Portuqaliya, İtaliya və Yunanıstanın əhalisi artıq azalır, Almaniyanın əhalisi isə proqnozlaşdırıla bilən azalmadan əvvəl yayladadır. Avropalıların orta yaşı ABŞ-da 38 ilə müqayisədə 42 ildir. Hər il orta hesabla 0,2 il artır.

Bu nə deməkdir? Daha az tələb və buna görə də daha az artım; və daha az dinamik cəmiyyətlər. Daha konkret desək, bu, sosial dövlətlə iqtisadi reallıq arasında qeyri-münasib kompromis əsasında qurulan “Avropa modeli” üçün təhlükə yaradır.

Qocalıq sağlamlıq və şəxsi yardım üçün getdikcə artan xərclər deməkdir. Demoqrafik böhran, öz növbəsində, cəmiyyətlərimizi əmək qabiliyyətli yaşlılar və təqaüdçülər arasında parçalayacaq, bu kontekstdə ikincilərin birincilərin heç vaxt ümid edə bilməyəcəyi həyat standartlarından istifadə edirlər.

Daha kəskin desək, avropalılar immiqrasiya məsələsi üzərində mübarizə aparacaqlar. Mütəxəssislər öz qiymətləndirmələrində çox aydındırlar: doğum nisbətlərini artırmaq üçün nəzərdə tutulan “natalist” siyasətlərin zəif effektivliyini nəzərə alsaq, Avropada demoqrafik tənəzzülün aradan qaldırılması üçün immiqrasiyadan başqa alternativ yoxdur.

Müasir Avropada bu həllin ümumiyyətlə müsbət qarşılanmayacağını söyləmək evfemizmdir. Bir fransız nazir bu yaxınlarda bəzi sektorlarda kadr çatışmazlığı ilə məşğul olmaq üçün məhdud sayda mühaciri qəbul etməli ola biləcəyimizə işarə edəndə, o, dərhal geri çəkildi.

Böyük Britaniya, hətta Avropa ölkələrindən gələn immiqrasiyanı dayandırmaq üçün Aİ-dən ayrıldı. 2015-ci ildə Almaniya sərhədlərini Yaxın Şərqdən gələn bir milyondan çox immiqrant üçün açmış ola bilərdi, lakin bu, humanitar fövqəladə vəziyyətə cavab idi.

Bu kontekstdə Avropadan mühacirət xüsusilə arzuolunmazdır. Biz əsasən ABŞ-a gedən, tədqiqat, akademik və ya özəl sektorda daha yaxşı imkanlara malik olan gənc, yüksək təhsilli şəxsləri itiririk.

Amerikada səyahət edərkən, getdiyim hər yerdə avropalı tədqiqatçılar, cərrahlar, müəllimlər və sahibkarlarla rastlaşırdım. Ölkələrimizin baha qiymətə oxutdurduğu bu gənclərin ABŞ-ı zənginləşdirməsinə üzülməmək çətin idi.

Deməyin ki, bədbinliyim ancaq adi fransız iniltisidir; əlavə etməyin ki, Britaniya və Fransa demoqrafik göstəriciləri o qədər də pis deyil (baxmayaraq ki, bu doğrudur).

Hər siqnal daxilə baxan Avropaya işarə edir. Un continent de vieux. Bəşəriyyətin gələcəyi mütləq başqa yerdə həll olunacaq.скачать dle 12.1