Geosiyasi  savaş terroru alovlandırır
Tarix: 10-09-2024, 03:32
Google+ Paylaş
Tumblr Paylaş

Geosiyasi savaş terroru alovlandırır

10-09-2024, 03:32



Sahibzadə M. Usman
__________________________________________

Çin-Pakistan İqtisadi Dəhlizi (CPEC) Pakistan iqtisadiyyatı üçün oyun dəyişdiricisi kimi qiymətləndirilən çox milyardlıq bir infrastruktur layihəsidir. Bununla belə, bu iddialı təşəbbüs həm də ölkədə, xüsusən də Bəlucistanda terrorun yeni dalğası üçün alovlanma nöqtəsinə çevrildi. Vilayət zorakılığın dirçəlməsi ilə üzləşib, separatçı qruplar regionda sabitliyi pozmaq və CPEC layihəsini sarsıtmaq məqsədilə təkcə təhlükəsizlik qüvvələrini deyil, mülki insanları da hədəfə alıb.

Bu yaxınlarda və xüsusilə dəhşətli hadisə Bəlucistanın Musaxel şəhərində baş verib, burada silahlı şəxslər avtobusları saxlayıb və sərnişinlərin kimliyini müəyyən etdikdən sonra Cənubi Pəncabdan 23 nəfəri vəhşicəsinə güllələyiblər. Bu terror aktı Pəncab və Sindi birləşdirən mühüm körpünün dağıdılması və iynə qaz kəmərinin təxribatı ilə daha da ağırlaşdı. Bu cür əlaqələndirilmiş hücumlar təcrid olunmur; onlar əyaləti bürümüş daha geniş zorakılıq modelini əks etdirir. Qalat, Sabi, Pəncqur, Mastunq, Turbat, Bela, Qvadar və
Kvetta da daxil olmaqla müxtəlif rayonlarda eyni vaxtda hücumlar həyata keçirilib və bu, Bəlucistanı bir çoxlarının vətəndaş müharibəsi kimi təsvir etdiyi vəziyyətin astanasına gətirib.

Bəlucistandakı vəziyyət Pakistanın Cənubi Vəziristan və Xayber-Paxtunxvanın (KP) müəyyən bölgələrindəki iğtişaşları əks etdirir. Ölkədəki siyasi mənzərə iqtisadiyyata ciddi təsir göstərən qeyri-sabitliklə pozulub. İnflyasiya və işsizlik əhalini sıxışdırıb, iqlim dəyişikliyinin, təbii fəlakətlərin və daşqınların təsiri isə vəziyyəti daha da ağırlaşdırıb. Elə görünür ki, millət təkcə bəşəriyyətin yaratdığı böhranlarla deyil, həm də təbiətin qəzəbindən mühasirəyə alınıb.

Bu çağırışlar zamanı yaxşılaşma ümidləri sürətlə azalır. Hakim elitanın möhtəşəm iddialarına baxmayaraq, yerdəki reallıq acınacaqlı mənzərə yaradır. Pakistan ciddi daxili və xarici təhdidlərin əhatəsindədir və hakimiyyətdə olan insanlar həll yolu tapa bilmirlər, ya da istəmirlər. Ölkə daxilində döyüşən qruplar böhranı daha da dərinləşdirərək, sülh yolu ilə həll yolu axtarmağa meylli deyillər.

Bəlucistanda davam edən iğtişaşların və terrorun separatçı qruplar tərəfindən körükləndiyi getdikcə aydınlaşıb. Bu qruplar uzun müddət Pakistana düşmən olan qüvvələrlə uyğunlaşan bir gündəm üzərində işləyirlər və son hadisələr CPEC layihəsinin uğursuzluğunu görmək istəyən xarici güclərin dəstəyini qazandıqlarını göstərir. Bu xarici qüvvələr arasında ən görkəmlisi ABŞ və Hindistandır ki, hər ikisi Çinin CPEC vasitəsilə qlobal bazara çıxışını pozmaqda maraqlıdır.

Bəlucistandakı zorakılıqlar xüsusilə CPEC layihəsində iştirak edən çinli mühəndisləri və işçiləri hədəf alıb. Pakistanın ən yaxın müttəfiqi olan Çinin artan məyusluğuna və qəzəbinə səbəb olan bu kritik təşəbbüsü sabote etmək məqsədilə bir neçə hücum həyata keçirilib. Bu hücumların nəticələri təkcə Pakistan üçün deyil, bütün region üçün genişdir. Myanma və Banqladeşdə bir adadan ibarət xristian dövləti qurmaq üçün Amerikanın Çinin təsirinə qarşı bir tədbir olaraq iddia edilən sui-qəsdlə bağlı müzakirələr aparılıb. Bu strategiya ABŞ-a regionda öz seçdiyi hökuməti qurmağa imkan verəcək və bununla da Çinin ambisiyalarını cilovlayacaq.

Bu hadisələr onu göstərir ki, Cənubi Asiya yenidən qlobal güclərin döyüş meydanına çevrilir və Pakistan çarpaz atəşə tutulub. Görünür, tarix təkrarlanır, çünki Pakistan bir vaxtlar ABŞ və Sovet İttifaqı arasında soyuq müharibənin piyadası olub. ABŞ-ın dəstəklədiyi “Əfqan Cihadı” Pakistanda zorakılıq, narkotik və qeyri-sabitlik mədəniyyətini tanıdan qalıcı iz buraxdı. Bir vaxtlar Pakistanın müttəfiqi olan həmin Əfqanıstan Talibanı indi anti-Pakistan qüvvələrinin əlində alətə çevrilib.

Bölgənin geosiyasi dinamikası mürəkkəbdir və Pakistanın strateji yerləşməsi onu həm dəyərli varlıq, həm də xarici güclər üçün hədəfə çevirir. Bununla belə, ölkə davamlı daxili qeyri-sabitliyə görə öz coğrafi üstünlüyündən istifadə edə bilməyib. Tez-tez sui-qəsdçi qüvvələr tərəfindən idarə olunan hökumətin tez-tez dəyişməsi dövlətin beynəlxalq əhəmiyyətli məsələlərdə qərar qəbul etmək imkanlarını zəiflətdi. Bu daxili zəiflik Pakistanı xarici manipulyasiyalara qarşı müdafiəsiz qoyub və Bəlucistandakı hazırkı vəziyyət bu zəifliyin açıq bir xatırlatmasıdır.

Bu çağırışlar fonunda Pakistandakı bütün maraqlı tərəflərin bir araya gəlməsi və millətin maraqlarını şəxsi və partiya gündəmlərindən üstün tutması zəruridir. Ölkə kritik bir mərhələdədir və daxili vəziyyəti sabitləşdirmək üçün vahid səy olmadan bu böhrandan çıxmaq perspektivləri qaranlıq olaraq qalır. Millət iğtişaşların əsas səbəblərini aradan qaldıran və sülh və sabitliyi bərpa etməyə çalışan ümumi fəaliyyət planı qəbul etməlidir.

Pakistanın hazırkı vəziyyəti ağırdır və həll yolları nə sadə, nə də asan deyil. CPEC layihəsi iqtisadi canlanmaya yol təklif etməklə yanaşı, həm də səthin altında uzun müddət qaynayan geosiyasi gərginliyi də gündəmə gətirib. Pakistan hakimiyyət uğrunda qlobal mübarizədə daha bir itki olmasın deyə, ölkə rəhbərliyi bu təlatümlü sularda müdriklik və uzaqgörənliklə hərəkət etməlidir.

Vəziyyət inkişaf etdikcə, yalnız ümid etmək olar ki, Pakistan rəhbərliyi millətin sağ qalmasının onların birləşmək və bu çağırışlarla üz-üzə durmaq qabiliyyətindən asılı olduğunu dərk edərək, bu fürsətdən istifadə edəcək. CPEC-in və əslində Pakistanın özünün gələcəyi ondan asılıdır.скачать dle 12.1


Google+ Paylaş
Tumblr Paylaş

FACEBOOK ŞƏRH YAZ