Henri Kissincerin son müsahibəsi: İki dövlətli həlli rədd edin

Müsahibənin bu günümüzlə aktuallığını nəzərə alaraq, bir daha saytımzda yerlıəşdirilməsini məqsədəuyğun bildik.


Oktyabrın 18-də Henri Kissincerlə danışanda bilmirdim ki, bu, onun verəcəyi sonuncu və ya bəlkə də sonuncu müsahibələrindən biri olacaq. Mən onunla WORLD.MINDS görüşünün bir hissəsi olaraq Zoom vasitəsilə danışdım. Zəngdə tarixçilər Niall Ferguson və Stephen Kotkin, investor Bill Ackman, rəssam və memar Neri Oxman və İsrailin keçmiş baş naziri Ehud Olmert də daxil olmaqla 25 nəfər iştirak edib. Bir neçə üzv ona aşağıda yerləşdirilmiş sualları verdi. Müsahibə Chatham House-un qaydalarına uyğun aparılıb, ona görə də həmsöhbətlərin adları açıqlanmır, lakin Kissincer qeyddə öz cavablarını verməyə razılaşıb.


Biz İsrail və HƏMAS arasındakı müharibədəki son inkişaflardan danışırdıq və o, qrupa iki dövlətli həll yolunun etibarlı olduğunu düşünmədiyini, bunun əvəzinə İordaniya qərb sahilinin İordaniyanın nəzarətinə keçməli olduğunu söylədi. O, həmçinin ABŞ-ın Çinlə yaxınlaşmağa çalışmalı olduğunu və dünyanın liderlik böhranı ilə üzləşdiyini söylədi.

Sual: İsrailin HƏMAS-a tam gücü ilə reaksiya verdiyi aydındır. Əgər siz, doktor Kissincer, Netanyahunun yerində olsaydınız, fərqli reaksiya verərdinizmi?

Cavab: Yaxşı, mən Netanyahunun yerində deyiləm, ona görə də ona təsir edən bütün qüvvələri mühakimə edə bilmərəm. Mən dinc nəticənin tərəfdarıyam. Əgər HƏMAS münaqişədə iştirak etsə, mən sülh yolu ilə nəticə görmürəm. Mən ərəb dünyası ilə İsrail arasında danışıqlara üstünlük verərdim. Xüsusilə də bu hadisələrdən sonra İsraillə fələstinlilər arasında birbaşa danışıqların çox səmərəli olacağını görmürəm.

Sual : İki dövlətli həll olmadan Yaxın Şərqdə nə vaxtsa davamlı sülh ola bilərmi?

Cavab : Formal sülh davamlı sülhə zəmanət vermir. İki dövlət probleminin həllinin çətinliyini HƏMAS-ın təcrübəsi göstərir. Qəzza [keçmiş İsrail Baş naziri Ariel] Şaron tərəfindən iki dövlətli həllin mümkünlüyünü yoxlamaq üçün kvazi müstəqil elan edildi. Əslində, bu, daha mürəkkəb vəziyyətə gətirib çıxardı. Son iki ildə vəziyyət 2005-ci ildəkindən qat-qat pisləşib. Deməli, iki dövlətli həll son həftələrdə gördüklərimizin bir daha baş verməyəcəyinə zəmanət vermir.

Sual : Bir anlıq təsəvvür edin ki, siz dövlət katibisiniz. Və bir neçə ay irəliləyirik. Ümid edək ki, İsrail bundan sonra HƏMAS terrorçularından xilas olacaq. Onda biz nə etməliyik? Qəzzaya nə olacaq? İsrail bu dünyada özünü nə dərəcədə təhlükəsiz hiss edir? Belə bir nəticəni necə müzakirə etmək olar?

Cavab : İnanıram ki, iki ərazidən birinin İsraili devirmək əzmində olduğu iki dövlətli həll yolu axtarmaq əvəzinə İordaniyanın qərb sahili İordaniyanın nəzarəti altına alınmalıdır. Misir ərəb tərəfinə yaxınlaşıb, ona görə də İsraili irəliləmək çox çətin olacaq. Ümid edirəm ki, sonda Yom Kippur müharibəsinin sonunda rəhbərlik etmək şərəfinə nail olduğum danışıqlar olacaq. O zaman İsrail ətrafdakı güclərə münasibətdə daha güclü idi. Bu gün münaqişənin davam etməməsi üçün Amerikanın daha çox iştirakı tələb olunur.

Sual : Amerika daha güclü dəstək verməyə hazırdırmı?

Cavab : O olmalıdır.

Sual : Mənə elə gəlir ki, Bayden administrasiyası Hizbullah Livandan İsrailə hücum edəcəyi təqdirdə İrana qarşı hərbi addım atacağına dair kifayət qədər aydın siqnal göndərmir. Əvəzində onun mesajları İranın Qəzzədəki hücumlarda bilavasitə iştirak etmədiyini iddia edərək, az qala İranı sakitləşdirməyə yönəlib. Bu gün dövlət katibi olsaydınız, İrana fərqli mesaj verərdinizmi?

Cavab : Məncə, bunu etmək istəsəydilər, edərdilər. Hizbullahın İsrailin şimal sərhədində on minlərlə raketi var. Bu təhlükəli birləşməyə səbəb olur.

Sual : Rusiyanın Yaxın Şərqə daha çox qarışması, qismən də diqqəti Ukraynadakı problemlərindən yayındırmaq üçün imkan varmı?

Cavab : Ukrayna müharibəsindən əvvəl Rusiya ərəblərlə qarşıdurmada ümumiyyətlə İsraili dəstəkləyirdi. Əgər Rusiya indi müdaxilə etsə, onun iki yolu var: ərəblərin tərəfində olmaq və ya böhranda vasitəçi kimi çıxış etmək, Ukrayna müharibəsi fonunda bu qəribə olardı.

Sual : Hazırkı böhran Çinlilərin Tayvana hücum etmək imkanı yaradırmı? Son həftələr orada çox sakit idi.

Cavab : Məncə, Çin belə bir münaqişəyə hazır deyil. Bu nəzəri bir ehtimaldır. Məncə, Çinin ABŞ-la əlaqələr qurmaq potensialı var. Amma diqqət etməliyik ki, bizim tərəfimizdən mövcud mövqe bunu mümkünsüz edə bilməz.

Sual : Bəs, ABŞ-ın Çinə qarşı mövqeyi necə olmalıdır?

Cavab : ABŞ Çinlə sülh bağlamalıdır.

Sual : Nikson-Kissincer dövrünün ən böyük nailiyyətlərindən biri Sovet İttifaqının Yaxın Şərqdən çıxarılması idi. Sizi Sovetləri Yaxın Şərqdən sıxışdırmaqdansa, Çinə yaxınlaşdığınız üçün daha çox qeyd edirlər. Bu gün Rusiya və/yaxud Çini Yaxın Şərqdən sıxışdırmaq lazımdırmı? Bu yaxşı fikirdir, yoxsa indiki böhran da daxil olmaqla, onlar hansısa şəkildə konstruktiv rol oynaya bilərlər?

Cavab : Bu gücləri Yaxın Şərqdən sıxışdırıb çıxarmaq və ya onları müsbət rol oynamağa həvəsləndirmək bacarığı kökündən Çin-Amerika münasibətlərindən asılıdır. Və yaxşılaşmırlar. İndi Rusiya ilə ən böyük çətinlik odur ki, biz onların nə düşündüklərini eşitməmişik, çünki Rusiya ilə ümumiyyətlə dialoq yoxdur.

Sual : 1990-2020-ci illər arasında geosiyasi baxımdan nisbətən sakit keçdi. Niyə biz bu açıqlıq və dostluq dövründən daha dinc dünya yaratmaq üçün istifadə etmədik?

Cavab : Kim dünyanı dinc etməlidir? Yaxın Şərqdə: Misir, Səudiyyə Ərəbistanı və digər ərəb dövlətləri radikallara təzyiq göstərməyə və sülh yolu ilə həll yolu tapmağa hazır olsalar, bu, daha yaxşı nəticə olardı. Amma qorxuram ki, son həftələrdə baş verən hadisələr onları daha radikal mövqe tutmağa məcbur edəcək və bu, ABŞ-ın bərabərliyi tarazlaşdırmağa məcbur olacağı vəziyyətə gətirib çıxaracaq.

Sual : Dünyamızda liderlik böhranı, ABŞ, İsrail və Rusiyada liderlik böhranı var. Gələcəyin liderləri haqqında düşünəndə onlar hansı keyfiyyətlərə malik olmalıdırlar?

Cavab : Dünya liderləri uğursuzluğa düçar oldular. Onlar əsas anlayışları, əsasları və gündəlik taktikaları mənimsəyə bilmədilər. Cəmiyyətlər daimi münaqişələr silsiləsi olmadan öz problemlərini həll etmək üçün bir yol tapmalıdırlar. Bu bir problemdir. Biz qurulmuş sivilizasiyanın çox hissəsini məhv edən böyük müharibələrə səbəb olan daimi qarşıdurma dövrü ilə qarşılaşırıq.

Sual : Doktor Kissincer, 100 yaş gəncsiniz. Necə belə kəskin qalırsan? sirrin nədir?

Cavab : Valideynlərimi düzgün seçmişəm. Nəticədə yaxşı genləri miras aldım.

Sual : Planlarınız nədir?

Cavab : Mənim gələcək üçün vacib və kiçik bir töhfə verə biləcəyim işlərlə məşğul olmaqdan başqa heç bir planım yoxdur.скачать dle 12.1