İstifadəçi Məxfiliyi: Beynəlxalq İqtisadiyyatda Yeni Döyüş Meydanı

Rəqəmsal dövrdə şəxsi məlumatlar innovasiya və iqtisadi artım üçün ən vacib resurslardan birinə çevrilir. Son sorğu göstərir ki, amerikalıların 58%-i e-poçtdan istifadə edir və 59%-i gündə bir neçə dəfə sosial media ilə məşğul olur və bu platformalardan asılılıq durmadan artır. Müxtəlif sənaye sahələrindəki müəssisələr qərarların qəbulunda kömək etmək, yeni tendensiyaları aşkar etmək, əməliyyatları təkmilləşdirmək və fərdiləşdirilmiş xidmətlər təqdim etmək üçün bu artan rəqəmsal fəaliyyətin yaratdığı böyük həcmdə istifadəçi məlumatlarına etibar edirlər. Google, Facebook və Amazon kimi texnoloji nəhənglərin artan bazar qiymətləri, biznes strategiyaları ilk növbədə reklam, məhsul inkişafı və xidmətlərin təkmilləşdirilməsi üçün istifadəçi məlumatlarının toplanması və qiymətləndirilməsinə əsaslanaraq, istifadəçi məlumatlarının iqtisadi dəyərini nümayiş etdirir. Məlumat müasir iqtisadiyyatın valyutasına çevrilib və hökumətlər və bizneslər anlayırlar ki, fərdi məlumatlar üzərində nəzarətin olması təkcə fərdi hüquqların qorunması üçün deyil, həm də beynəlxalq bazarlarda rəqabət üstünlüyü əldə etmək üçün vacibdir. Bu kontekstdə istifadəçi məxfiliyi qlobal iqtisadiyyatın gələcəyinə təsir edən əsas sektora çevrilib.

Şəxsi məlumatların strateji iqtisadi resursa çevrilməsi nəticəsində müasir biznesin əsasları dəyişdi. Bugünkü bizneslər gəlirliliyi artırmaq, rəqabət qabiliyyətini artırmaq və innovasiyaları təşviq etmək üçün əsasən istifadəçi məlumatlarına etibar edirlər. Dəqiq istifadəçi məlumatları bizneslərə yaxşı məlumatlı qərarlar qəbul etməyə, bazar tendensiyalarını qeyd etməyə, məhsuldarlığı maksimuma çatdırmağa və fərdi xidmətlər təqdim etməyə kömək edir. Bir çox təşkilat müştərilərin ağrı nöqtələrini və qarşılanmamış ehtiyaclarını daha yaxşı müəyyən etmək üçün istifadəçi məlumatlarını təhlil edir ki, bu da öz növbəsində yeni məhsulların inkişafına, xidmətlərin təkmilləşdirilməsinə və reklam və marketinq strategiyalarının fərdiləşdirilməsinə dəstək verir. İstehlakçı davranışının başa düşülməsi və gözlənilməsi bizneslərə getdikcə artan rəqabətli bazarlarda əhəmiyyətli üstünlüklər verir. Böyük miqdarda fərdi məlumatların toplanması və qiymətləndirilməsi Google, Facebook və Amazon kimi böyük rəqəmsal şirkətlərin biznes imperiyalarının əsasına çevrilmişdir. Onların bazar kapitalizasiyası fərdiləşdirilmiş xidmət təkmilləşdirmələri, məhsul tövsiyələri və məlumatlara əsaslanan reklamın yaratdığı böyük dəyəri nümayiş etdirir. Texnologiya bundan təsirlənən yeganə sənaye deyil. İstifadəçi məlumatlarından hökumətlər, maliyyə təşkilatları, səhiyyə təminatçıları və pərakəndə satıcılar öz əməliyyatlarını və planlarını təkmilləşdirmək üçün getdikcə daha çox istifadə olunur. Nəticə etibarı ilə, məlumatlar kapital və ya neft kimi ənənəvi iqtisadi qaynaqlar qədər qiymətlidir və artımı saxlamaq və təsir qazanmaq üçün zəruridir. Rəqəmsal bazar sosial media ilə qarşılıqlı əlaqədən onlayn alış-verişə qədər milyonlarla istifadəçinin gündəlik fəaliyyətini qiymətli aktivlərə çevirir. Buna görə də, şəxsi məlumatlar artıq rəqəmsal qarşılıqlı əlaqənin passiv nəticəsi deyil, daha çox iqtisadi gücü müəyyən edən və həm ölkə daxilində, həm də beynəlxalq səviyyədə rəqabət qabiliyyətinə təsir edən əsas amildir.

Fərqli regionlar həm daha geniş iqtisadi və strateji maraqları, həm də mədəni dəyərləri əks etdirən istifadəçi məxfiliyinin tənzimlənməsi ilə bağlı fərqli mövqelər nümayiş etdirirlər. ABŞ-da məxfilik qanunları tez-tez sənayeyə xasdır və bir-birindən ayrılır, ciddi istifadəçi müdafiəsindən üstün bazar azadlığı və innovasiyaya üstünlük verir. Bütün məlumat növlərini əhatə edən vahid qanundan çox, ABŞ HIPAA, FCRA, FERPA, GLBA, ECPA, COPPA və VPPA kimi qaydalara əsaslanır. Nəticədə, gündəlik məhsullar vasitəsilə toplanan məlumatların əksəriyyəti federal səviyyədə tənzimlənməmiş olaraq qalır və şirkətlərə xüsusi dövlət qanunları müdaxilə etmədikcə istifadəçi məlumatlarını necə idarə etmələri ilə bağlı əhəmiyyətli sərbəstlik verir. Bu parametrə görə, Amerika texnoloji şirkətləri sürətlə böyümək və bazarlarda üstünlük təşkil etmək üçün istifadəçi məlumatlarından çox az məhdudiyyətlə istifadə edə bildilər. Digər tərəfdən, Avropa dövlətləri şəxsi məlumatları ən yüksək standartlara uyğun qorunmalı olan fundamental hüquq hesab edərək, məlumatların məxfiliyinə daha sərt və hərtərəfli yanaşma tətbiq ediblər. Ümumi Məlumatların Qorunması Qaydasına (GDPR) əsasən, şirkətlər şəxsi məlumatları paylaşmazdan əvvəl istifadəçi razılığını almalıdırlar və şəxslərə onların məlumatlarına daxil olmaq, silmək və ya istifadəsinə nəzarət etmək hüququnu təmin etməlidir. Onların çox vaxt etika məsələsi kimi izah oluna bilən sərt tənzimləmə yanaşması həm də biznes məqsədi daşıyır, çünki o, xarici bizneslərin Avropa bazarına daxil olmaq üçün riayət etməli olduqları beynəlxalq qaydaları müəyyən edir. Digər tərəfdən Çin, vətəndaşları qorumaq, habelə səlahiyyətləri və milli təhlükəsizliyi artırmaq üçün məlumatların ciddi şəkildə tənzimləndiyi milli qanuna əməl edir. Bu müxtəlif qanunlar beynəlxalq rəqabətə təsir edir və unikal rəqəmsal ekosistemlər yaradır. Dövlətlər öz milli maraqlarını təmin etmək üçün öz vətəndaşlarını qorumaq əvəzinə rəqəmsal iqtisadiyyatın tənzimləmələrinə təsir göstərirlər. Məxfilik qanunlarının təkamülü onları iqtisadi strategiyanın artan hissəsi halına gətirdi, qloballaşan cəmiyyətdə məlumat axınına kimin nəzarət edəcəyini və kimin ondan daha çox iqtisadi qazanc əldə edəcəyinə qərar verdi.

Bundan əlavə, istifadəçi məxfiliyi geosiyasi və iqtisadi mübahisələrdə alətə çevrilib. Dövlətlər xarici texnoloji şirkətlərə qoyulan qadağaları dəstəkləmək üçün məxfiliklə bağlı narahatlıqlardan getdikcə daha çox istifadə edir, tez-tez əsaslandırma kimi iqtisadi suverenlik və milli təhlükəsizliyə işarə edirlər. Məsələn, Birləşmiş Ştatlar Çin hökumətinin ABŞ-da 170 milyon istifadəçisi olan TikTok üzərində tətbiq etdiyi nəzarət səviyyəsi ilə bağlı narahatlıqlarını artırdı və bu, milli təhlükəsizlik riskləri ilə bağlı müzakirələrə səbəb oldu. Eynilə, Hindistan hökuməti Çin texnoloji nəhəngi ByteDance-ə məxsus TikTok-u istifadəçi məlumatlarından istifadə etməkdə və platformadan casusluq məqsədilə istifadə etməkdə ittiham edib. Bu aktlar dövlətlərin milli təhlükəsizlik təhdidləri kimi qələmə verməklə beynəlxalq bizneslərə təsir göstərmək üçün məlumatların məxfiliyi ilə bağlı narahatlıqlardan necə istifadə etdiyini nümayiş etdirir. Hökumətlər ciddi məxfilik qanunlarını və ya açıq qadağaları tətbiq etməklə rəqəmsal mənzərəyə qlobal iqtisadiyyatda öz xeyrinə təsir göstərə bilər. Nəticədə, məxfiliyə getdikcə qlobal arenada həm strateji üstünlük, həm də hüquq kimi baxılır.

Nəticə olaraq, istifadəçi məxfiliyi sadə insan hüquqları problemindən həyati bir aktivə çevrilmişdir. Həm hökumətlər, həm də bizneslər başa düşürlər ki, şəxsi məlumatların dəyəri artdıqca iqtisadi gücə və geosiyasi təsirə təsir etmək imkanı var. Fərdlərin məxfiliyini qorumaqla yanaşı, dövlətlər indi rəqəmsal iqtisadiyyatda üstünlük əldə etmək vasitəsi kimi məxfilik qanunlarını qəbul edirlər. ABŞ, Avropa və Çində müxtəlif məxfilik siyasətləri məlumat axınının tənzimlənməsində və iqtisadi hökmranlığın qurulmasında daha dərin milli məqsədləri əks etdirir. Gələcək illərdə rəqəmsal idarəçilik və beynəlxalq əlaqələr məlumatların qorunması standartları üzərində mübarizə ilə formalaşacaq.скачать dle 12.1