Qarabağın dirçəldilməsi: azadlıqdan sonrakı inkişafda elm və təhsilin strateji rolu

Nargiz Hacıyeva
______________________________
Azərbaycanda Qarabağ bölgəsinin iqtisadi cəhətdən cavanlaşdırılması 30 illik işğaldan azad edildikdən sonra ölkənin milli inkişaf strategiyasının mərkəzi istiqaməti kimi meydana çıxıb. Yenicə işğaldan azad edilmiş bu ərazi tikinti, sənaye, kənd təsərrüfatı və texnologiyanın inkişafına mühüm diqqət yetirməklə Azərbaycanın gələcəyində mühüm rol oynamağa hazırdır. Qarabağın strateji əhəmiyyəti onun yeri və həm iqtisadi, həm də sosial tərəqqi üçün təqdim etdiyi transformasiya imkanları ilə vurğulanır.

Müharibədən sonrakı dövr Qarabağın yenidən qurulması və dirçəldilməsinə yönəlmiş hərtərəfli islahatlara start verdi. Qarabağın iqtisadi dirçəlişinin mərkəzində infrastrukturun bərpası dayanır. Bu, iqtisadi fəaliyyətləri asanlaşdırmaq, əlaqəni artırmaq və sakinlərin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün vacib olan yolların, kommunal xidmətlərin və ictimai xidmətlərin yenidən qurulmasını əhatə edir. Hökumətin infrastruktur layihələri uzunmüddətli inkişafı və sabitliyi dəstəkləyən müasir şəbəkə yaratmaq üçün nəzərdə tutulub. Təkmilləşdirilmiş nəqliyyat şəbəkələri, o cümlədən yollar və körpülər Qarabağın Azərbaycanın daha geniş iqtisadi çərçivəsinə inteqrasiyası üçün çox vacibdir (Azərbaycan İqtisadiyyat Nazirliyi, 2023). “Ağıllı şəhərlər” və “ağıllı kəndlər” anlayışı şəhər və kəndlərin inkişafına perspektivli yanaşmanı ifadə edir. Zəngilan rayonunun Ağalı kəndi bu təşəbbüsə nümunədir. Aghali davamlı və texnoloji cəhətdən inkişaf etmiş yaşayış mühiti yaratmaq üçün qabaqcıl texnologiyalar və ekoloji cəhətdən təmiz təcrübələri birləşdirir. Bu layihə müasir infrastruktur, sosial xidmətlər və alternativ enerji həllərinin kombinasiyası vasitəsilə şəhər-kənd fərqini aradan qaldırmaq və həyat standartlarını yaxşılaşdırmaq məqsədi daşıyır. Ağıllı şəhərlərin və kəndlərin inkişafı həyat keyfiyyətini yüksəltmək, iqtisadi artımı təşviq etmək və davamlı inkişafı dəstəkləmək məqsədi daşıyır (Azərbaycan Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsi, 2023). Prezident İlham Əliyevin 2021-ci il üçün yaşıl enerji ilə bağlı fərmanına uyğun olaraq, hökumət regionda bərpa olunan enerji mənbələrinin inkişafına üstünlük verib. Günəş, külək və su elektrik enerjisinə fokuslanan layihələr davamlı inkişafı təşviq etmək, qalıq yanacaqlardan asılılığı azaltmaq və ətraf mühitə davamlılığa töhfə vermək üçün mərkəzi yer tutur. Bu yaşıl enerji təşəbbüsləri qlobal davamlılıq məqsədlərinə uyğundur və regionun uzunmüddətli inkişafı üçün vacibdir. Bərpa olunan enerjiyə sərmayə qoymaqla Azərbaycan ekoloji problemləri həll etməklə yanaşı, iqtisadi artımı dəstəkləyən daha təmiz, daha dayanıqlı enerji infrastrukturu yaratmağı hədəfləyir (Azərbaycan Bərpa Olunan Enerji Agentliyi, 2023). Güclü informasiya və kommunikasiya texnologiyaları (İKT) infrastrukturunun inkişafı müxtəlif sənaye sahələrini dəstəkləmək və innovasiyaları təşviq etmək üçün çox vacibdir. Güclü rəqəmsal iqtisadiyyatın yaradılması yaradıcılığı stimullaşdırmaq, texnoloji imkanları artırmaq və gələcək irəliləyişlər üçün zəmin yaratmaq məqsədi daşıyan əsas məqsəddir. İKT infrastrukturuna investisiyaların rəqəmsal transformasiyaya təkan verməsi, əlaqəni yaxşılaşdırması və texnologiyaya əsaslanan sənayelərin böyüməsini dəstəkləməsi gözlənilir (Azərbaycanın Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi, 2023). Kənd təsərrüfatının modernləşdirilməsi və dirçəldilməsi Qarabağın iqtisadi strategiyasının əsas tərkib hissəsidir. Buraya məhsuldarlığı və məhsuldarlığı artırmaq üçün qabaqcıl texnologiyaların və metodologiyaların tətbiqi daxildir. Münaqişədən zərər çəkmiş torpaqların reabilitasiyası, minaların təmizlənməsi,və suvarma sistemlərinin yenidən qurulması. Bu təşəbbüslərin kənd təsərrüfatı məhsuldarlığının artırılması, məşğulluq imkanlarının yaradılması və iqtisadi artıma təkan verəcəyi gözlənilir. Müasir kənd təsərrüfatı təcrübələrinə diqqət yetirməklə Azərbaycan ərzaq təhlükəsizliyini gücləndirmək, kənd yerlərinin dolanışıq vasitələrini dəstəkləmək və regionun ümumi iqtisadi inkişafına töhfə vermək məqsədi daşıyır (Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi, 2023).

Elmin və təhsilin mərkəzində Qarabağ Universiteti

Xankəndində Qarabağ Universitetinin yaradılması Qarabağ bölgəsinin iqtisadi və texnoloji cəhətdən canlandırılmasında transformativ addımdır. Prezident İlham Əliyevin 28 noyabr 2023-cü il tarixli rəsmi fərmanı ilə universitet uzunmüddətli inkişafı və davamlılığı dəstəkləməyə yönəlmiş təhsil və elmi nailiyyətlərin strateji birləşməsini təklif edərək region üçün tərəqqinin sütunu kimi dayanır. Münaqişədən sonrakı şəraitdə Qarabağ Universiteti kimi təhsil müəssisələrinin yaradılması sabitliyin bərpasında və iqtisadi artımın dəstəklənməsində mühüm rol oynayır. Təhsil gənclər üçün imkanlar təmin etməklə, məşğulluq yaratmaqla və normallıq hissini aşılamaqla icmaların yenidən qurulmasında mühüm rol oynayır. Universitetin Xankəndində olması regionda iqtisadi və sosial tərəqqi üçün zəmin yaradaraq uzunmüddətli sabitliyə və inkişafa sadiqlik deməkdir.

Təhsil və tədqiqat münaqişədən sonrakı bölgələrdə barışıq və inteqrasiyaya töhfə verə bilər. Müxtəlif mənşəli və perspektivlərdən olan şəxsləri bir araya gətirməklə, universitet ayrılıqları aradan qaldırmağa və qarşılıqlı anlaşmanı təşviq etməyə kömək edir. Sosial və humanitar elmlər kimi sahələrə diqqət tarixi şikayətlərin həllinə və dialoq və əməkdaşlıq mədəniyyətinin təşviqinə kömək edəcəkdir. Universitetin rolu region iqtisadiyyatına birbaşa təsir göstərmək üçün təhsildən kənara çıxır. Bu, həm akademik, həm də qeyri-akademik işçilər üçün iş imkanları yaradacaq, ixtisaslı mütəxəssisləri cəlb edəcək və yerli biznesi stimullaşdıracaq. İqtisadi fəaliyyətə təkan verməklə və innovasiyalar üçün mərkəz yaratmaqla Qarabağ Universiteti regionun daha geniş iqtisadi canlanmasına öz töhfəsini verir.

Qarabağ Universiteti ilkin olaraq altı fakültə üzrə müxtəlif akademik proqramlar təklif edəcək: Pedaqogika, Humanitar Elmlər, İqtisadiyyat, Sosial Elmlər, İncəsənət, Mühəndislik və Turizm. Bu fakültələr 2024/2025-ci tədris ili üçün 1200-ə qədər tələbə qəbulu ilə ümumilikdə 27 ixtisası əhatə edəcək. Universitetin kurikulumu həm yerli, həm də qlobal problemləri həll etmək, innovasiyaları təşviq etmək və yüksək ixtisaslı işçi qüvvəsini inkişaf etdirmək üçün nəzərdə tutulub. Qarabağ Universiteti diqqətini bu qabaqcıl sahələrə yönəltməklə, bacarıqlar arasındakı fərqi aradan qaldırmaq, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsini dəstəkləmək və regionda texnoloji və elmi tərəqqiyə təkan vermək məqsədi daşıyır. Qarabağ Universitetinin yaradılması həm regional, həm də beynəlxalq miqyasda elmi əməkdaşlığın genişləndirilməsi istiqamətində mühüm addımdır. Robot texnikası, biotexnologiya, maşınqayırma və tətbiqi fizika kimi sahələrdə müxtəlif akademik proqramlar təklif etməklə universitet dünyanın hər yerindən aparıcı alimləri, tədqiqatçıları və tələbələri cəlb etməyə hazırlaşır. Bu müxtəlif akademik mühit intizamlararası tədqiqat və innovasiyalara təkan verəcək, Qarabağ Universitetini müxtəlif elmi sahələrdə mükəmməllik mərkəzi kimi yerləşdirəcək. Universitet qlobal tədqiqat institutları və universitetləri ilə güclü tərəfdaşlıq qurmağı planlaşdırır. Bu əməkdaşlıqlar birgə tədqiqat layihələrini, bilik mübadiləsini və birgə innovasiyaları asanlaşdıracaq. Bu cür əməkdaşlıqlar universitetin tədqiqat imkanlarını artırmaqla yanaşı, mürəkkəb qlobal problemlərin həllinə də töhfə verəcək. Bu beynəlxalq əlaqələr vasitəsilə Qarabağ Universiteti həm yerli, həm də qlobal çağırışları həll edən elmi dialoq və əməkdaşlıq üçün mərkəzə çevriləcək. arabakh Universiteti həm də təhlükəsizlik araşdırmaları və diplomatik əlaqələr üçün platforma rolunu oynayacaq. Bu mövzularda konfranslar, seminarlar və seminarlar keçirməklə universitet siyasətçilər, alimlər və praktiklər arasında dialoqu asanlaşdıracaq, məlumatlı qərarların qəbul edilməsinə və diplomatik səylərə töhfə verəcək.

Ədəbiyyat icmalı: Münaqişədən sonrakı yenidənqurmada ali təhsilin rolu

Ali Təhsil Müəssisələri və elmi tədqiqatlar cəmiyyətlərin münaqişədən sonrakı yenidən qurulmasında əsas rol oynayır. Onların rolu uzunmüddətli iqtisadi inkişafı, sosial birliyi və texnoloji innovasiyaları təşviq etmək üçün infrastrukturun dərhal yenidən qurulmasından kənara çıxır. Bu ədəbiyyat icmalı ali məktəblərin və elmi tədqiqatların münaqişədən sonrakı regionlarda bərpaya necə töhfə verdiyini araşdırır və bu fikirlərin Azərbaycanın Xankəndi şəhərində Qarabağ Universitetinin yaradılmasına və strateji roluna necə dəstək verdiyinə diqqət yetirir.

Münaqişədən sonrakı regionlarda ali təhsil müəssisələrinin yaradılması iqtisadiyyatın bərpası və iş yerlərinin yaradılması üçün çox vacibdir. Adebayo (2013) tərəfindən aparılan araşdırmalar vurğulayır ki, universitetlər ixtisaslı işçi qüvvəsini inkişaf etdirmək, innovasiyaları təşviq etmək və yerli sənayeləri dəstəkləməklə iqtisadi artımı stimullaşdırır. Bu tapıntı bilavasitə texniki və tətbiqi elmlər üzrə proqramlar təklif etməklə Qarabağ bölgəsinin iqtisadiyyatını canlandırmaq məqsədi daşıyan Qarabağ Universitetinə aiddir. İqtisadi infrastrukturun ciddi şəkildə zədələnə biləcəyi post-münaqişə ərazilərində ali təhsil müəssisələrinin yaradılması insan kapitalının yenidən qurulmasını asanlaşdıra və davamlı inkişafı təşviq edə bilər. Adebayonun araşdırması universitetlərin bacarıqlar arasındakı boşluqları aradan qaldırmağa və regional iqtisadiyyatın canlandırılması üçün vacib olan yüksək dəyərli sənayeləri dəstəkləməyə necə kömək etdiyini vurğulayır.

İqtisadi faydalardan əlavə, ali məktəblər münaqişədən sonrakı cəmiyyətlərdə sosial birliyi və barışığı təşviq etmək üçün çox vacibdir. Onlar müxtəlif qruplar arasında dialoq və əməkdaşlıq platforması kimi xidmət edir ki, bu da sosial yaraların sağalması və etimadın bərpası üçün vacibdir. Meyer və Qadsden (2019) hər ikisi barışıq və uzunmüddətli sülh quruculuğu üçün vacib olan inklüziv təhsilin və mədəniyyətlərarası dialoqun təşviqində universitetlərin rolunu müzakirə edirlər. Onların araşdırmaları universitetlərin müxtəlif icmaların inteqrasiyasını asanlaşdıra və münaqişədən sonrakı şəraitdə sosial sabitliyə necə töhfə verə biləcəyini göstərir. Münaqişədən sonrakı bölgələrdə texnoloji və infrastrukturun inkişafı çox vaxt əhəmiyyətli problemdir. Ali məktəblər innovasiya və texnoloji irəliləyişlər vasitəsilə bu problemləri həll edirlər. Schuller (2018) vurğulayır ki, universitetlər qabaqcıl tədqiqatlar apararaq və sənaye ilə tərəfdaşlıq edərək texnoloji inkişafa töhfə verirlər. Bu rol infrastrukturun modernləşdirilməsi və iqtisadi artımın təşviqi üçün çox vacibdir. Schullerin tədqiqatı universitetlərin texnoloji tərəqqiyə necə təkan verdiyini və birgə tədqiqat və innovativ layihələr vasitəsilə regional inkişafı dəstəklədiyini nümayiş etdirir.


Mənbə: Qarabağ Universiteti, Xankəndi, Azərbaycan
Elm və tədqiqatlar münaqişədən sonrakı bölgələrdə siyasətin qurulması üçün kritik sübutlar təqdim edir. Bierschenk və başqaları. (2015) iddia edir ki, empirik tədqiqatlar effektiv siyasət müdaxilələrinin formalaşdırılmasına kömək edən münaqişədən sonrakı ərazilərin xüsusi ehtiyaclarını və problemlərini başa düşmək üçün vacibdir. Onların araşdırmaları daha məqsədyönlü və effektiv bərpa səylərini asanlaşdıraraq, münaqişədən sonrakı regionların unikal şərtlərinə cavab verən siyasətlərin hazırlanmasında sübuta əsaslanan yanaşmaların vacibliyini vurğulayır. Münaqişədən sonrakı ərazilərdə aparılan tədqiqatlar yerli şərait və mədəni transformasiyalar haqqında dəyərli fikirlər yaradır. Anderson (2018) münaqişədən sonrakı bərpa və inkişafın mürəkkəbliklərini anlamaqda sahə tədqiqatının vacibliyini vurğulayır. Bu tədqiqat effektiv inkişaf strategiyalarının işlənib hazırlanması üçün vacib olan yerli ehtiyaclar, problemlər və imkanlar haqqında nüanslı anlayışı təmin edir. Andersonun işi sahə tədqiqatlarının münaqişədən sonrakı bölgələrin xüsusi kontekstinə uyğunlaşdırılmış siyasət və müdaxilə strategiyalarını necə məlumatlandıra biləcəyini göstərir. Van Leeuwen və Overbeek (2021) universitetlərin təlim proqramları, seminarlar və birgə tədqiqat layihələri vasitəsilə potensialın artırılmasına necə töhfə verdiyini müzakirə edir. Onların araşdırması yerli potensialın yaradılmasında və davamlı inkişafın dəstəklənməsində universitetlərdən yerli icmalara bilik transferinin rolunu vurğulayır. Universitetlər münaqişədən sonrakı cəmiyyətlərin ümumi inkişafı üçün vacib olan yerli bacarıq və imkanları artırır.

“Münaqişədən sonrakı yenidənqurmada ali təhsilin rolu” adlı əsərində Barakat (2005) ali təhsil müəssisələrinin (ALİ) münaqişədən çıxan cəmiyyətlərin yenidən qurulmasına və sabitləşməsinə necə töhfə verdiyini araşdırır. Barakat iddia edir ki, universitetlər iqtisadi bərpanı asanlaşdırmaq, sosial birliyi gücləndirmək və davamlı inkişafı təşviq etməklə münaqişədən sonrakı mühitlərdə əsas rol oynayır. Barakat vurğulayır ki, ali təhsil müəssisələri ixtisaslı işçi qüvvəsinin inkişafı və innovasiyaların təşviqi vasitəsilə iqtisadi canlanmaya töhfə verir. Müvafiq proqramlar və tədqiqat imkanları təklif etməklə, universitetlər iqtisadi artıma təkan verə biləcək və yerli sənayelərin yenidən qurulmasına dəstək verə biləcək savadlı fərdlər fondunun yaradılmasına kömək edir. Bundan əlavə, universitetlər dialoq və barışıq mərkəzləri kimi xidmət edir, müxtəlif mənşəli şəxslər üçün əməkdaşlıq etmək və etimadı bərpa etmək üçün platforma təmin edir. Qarabağ Universitetinin robototexnika, biotexnologiya, maşınqayırma və tətbiqi fizika kimi sahələri əhatə edən müxtəlif tədris planı Bərəkətin universitetlərin iqtisadi inkişaf üçün vacib olan ixtisaslı işçi qüvvəsinin yaradılmasında mühüm rol oynadığına dair fikirlərini əks etdirir. Qarabağ Universiteti qabaqcıl təhsil verməklə və innovasiyaları təşviq etməklə, digər post-konflikt şəraitlərində ali məktəblərin oynadığı rol kimi, regionun iqtisadi bərpasına və böyüməsinə töhfə verməyə hazırlaşır. Bərəkət vurğulayır ki, universitetlər dialoq və barışıq mərkəzi kimi çıxış edə bilər. Humanitar və Sosial Elmlər daxil olmaqla geniş spektrli fənlərə diqqət yetirən Qarabağ Universiteti sosial birliyi və mədəni inteqrasiyanı təşviq etmək üçün mövqe tutur. Universitetin Xankəndində olması müxtəlif icmalar arasında sosial etimadın bərpasına və əməkdaşlıq səylərinə dəstək verəcək. Ümumiyyətlə, ədəbiyyat icmalı ali məktəblərin və elmi tədqiqatların münaqişədən sonrakı yenidənqurmada mühüm rolunu vurğulayır. Qarabağ Universiteti Qarabağ bölgəsinin iqtisadi, sosial və texnoloji inkişafına töhfə vermək üçün yaxşı mövqeyə malikdir. Onun yaradılması ali təhsil müəssisələrinin bərpa, innovasiya və ictimaiyyətin cəlb edilməsində əhəmiyyətinə dair elmi nəticələrə uyğun gəlir.

Tövsiyələr və yekun qeydlər

Xankəndində Qarabağ Universitetinin yaradılması Qarabağ regionu üçün transformativ inkişafı təmsil edir və Azərbaycanın münaqişədən sonrakı yenidənqurma və modernləşdirmə səylərində təməl daşı kimi dayanır. Prezident İlham Əliyevin 28 noyabr 2023-cü il tarixli rəsmi sərəncamı ilə universitet elmə, təhsilə və regional inkişafa diqqət yetirməklə regionun gələcəyinin formalaşmasında mühüm rol oynamağa hazırdır. İqtisadi və texnoloji tərəqqiyə kömək etmək üçün strateji olaraq hazırlanmış Qarabağ Universiteti robototexnika, biotexnologiya, maşınqayırma və tətbiqi fizikanı əhatə edən müxtəlif tədris planı təklif edir. Bu geniş akademik əhatə dairəsi tələbələri innovasiyaları idarə etmək və texnologiya və elmdə aktual problemləri həll etmək üçün lazım olan bacarıqlarla təchiz etməklə həm yerli, həm də qlobal problemləri həll etmək məqsədi daşıyır. Bacarıqlı işçi qüvvəsi yaratmaqla universitetin bacarıqlar arasındakı fərqi aradan qaldırması, yüksək dəyərli sənayeləri təşviq etməsi və Qarabağın daha geniş iqtisadi inkişafına dəstək verməsi gözlənilir.

Qarabağ Universiteti təhsilə təsirindən əlavə, iş yerlərinin yaradılması və sənaye əməkdaşlığı vasitəsilə iqtisadi artımı stimullaşdırmağa hazırlaşır. Müəssisə regiona ixtisaslı mütəxəssisləri cəlb etməklə akademik və qeyri-akademik işçilər üçün iş imkanları yaradacaq. Sənayelər və qlobal tədqiqat mərkəzləri ilə tərəfdaşlıq qurmaqla universitet biliklərin ötürülməsini asanlaşdıracaq və sahibkarlığı inkişaf etdirəcək. Akademiya və sənaye arasında bu uyğunlaşma regional rəqabət qabiliyyətini artıracaq və innovasiya mədəniyyətini inkişaf etdirəcək. Qarabağ Universitetinin missiyasının mühüm aspekti onun davamlı inkişafa və yaşıl inkişafa sadiqliyidir. Universitetin bərpa olunan enerji, kənd təsərrüfatı texnologiyası və ekoloji davamlılığa diqqəti qlobal davamlılıq məqsədlərinə uyğundur. Bu sahələri öz kurrikuluma inteqrasiya edən Qarabağ Universiteti tullantıların idarə edilməsi, resursların qorunması və ətraf mühitə davamlılıq kimi problemləri həll edərək regionun dayanıqlı iqtisadiyyata keçidinə töhfə verəcək. Bundan əlavə, universitetin Humanitar, Sosial Elmlər və Turizm fakültələri vasitəsilə turizmə verdiyi töhfələr Qarabağın mədəni və iqtisadi canlandırılmasına dəstək verəcək. Bu, regionun turizm məkanı kimi cəlbediciliyini artırmaqla yanaşı, yerli biznesi də gücləndirəcək. Beynəlxalq əməkdaşlıq Qarabağ Universitetinin rolunun digər mühüm ölçüsüdür. Universitetin qlobal akademik və tədqiqat tərəfdaşlığı qurmaq səyləri elmin beynəlmiləlləşməsini asanlaşdıracaq və Azərbaycanın qlobal akademik mövcudluğunu artıracaq. Qarabağ Universiteti dünyanın aparıcı universitetləri və tədqiqat mərkəzləri ilə əməkdaşlıq edərək, transsərhəd bilik mübadiləsini dəstəkləyəcək, beynəlxalq istedadları cəlb edəcək və qlobal elmi diskursa əhəmiyyətli töhfə verəcək. Bu əməkdaşlıq universitetin qlobal nüfuzunu daha da yüksəldəcək və Azərbaycanın beynəlxalq elmi ictimaiyyətdəki rolunu artıracaq.

Qarabağ Universitetinin yerləşdiyi Xankəndinin geostrateji mövqeyi onun əhəmiyyətini artırır. Qarabağ bölgəsinin mərkəzində yerləşən Xankəndi regionun iqtisadi və texnoloji inkişafının mərkəzidir. Universitetin mövcudluğu regional əlaqəni gücləndirəcək, iqtisadi artımı dəstəkləyəcək və texnoloji tərəqqiyə təkan verəcək. Onun strateji yerləşməsi həm də investisiyaların cəlb edilməsində, regional əməkdaşlığın təşviqində və Qarabağın ümumi tərəqqisinə töhfə verməkdə həlledici rol oynayacaq.

Münaqişədən sonrakı regionlarda ali təhsil və elm üzrə ədəbiyyatın işığında Qarabağ Universitetinin yaradılması münaqişədən sonrakı yenidənqurmada ali təhsil müəssisələrinin (AKM) rolu ilə bağlı əsas nəticələrə uyğun gəlir. Tədqiqatlar ali təhsil müəssisələrinin sabitliyin bərpasında, sosial birliyin gücləndirilməsində və iqtisadi dirçəlişin sürətləndirilməsində əhəmiyyətini vurğulayır. Məsələn, Barakat (2005) ali məktəblərin təhsil infrastrukturunun yenidən qurulmasında həlledici rol oynadığını və münaqişədən sonrakı şəraitdə iqtisadi bərpaya töhfə verdiyini vurğulayır. Eynilə, Meyer və Gadsden (2019) iddia edir ki, universitetlər təhsil proqramları və ictimaiyyətin iştirakı ilə sosial birliyi və uzlaşmanı təşviq edə bilər. Bu perspektivlər Qarabağ Universitetinin təhsil və iqtisadi ehtiyacları qarşılamaq, sosial inteqrasiyanı təşviq etmək və texnoloji innovasiyalara təkan verməklə regionun bərpasını dəstəkləmək potensialını təsdiqləyir.

Onun təsirini maksimum dərəcədə artırmaq üçün Qarabağ Universiteti icmanın cəlb edilməsinə, sahə tədqiqatına və münaqişədən sonrakı şəraitdə ali təhsil müəssisələrinin rollarının canlandırılmasına üstünlük verməlidir. Yayım proqramları və tərəfdaşlıqlar vasitəsilə yerli icmalarla əlaqə universitetin səylərinin regional ehtiyaclara uyğun olmasını təmin edəcək və yerli inkişafda onun rolunu artıracaq. Sahə tədqiqatları məqsədyönlü müdaxilələr və davamlı həllər hazırlamaq üçün sosial-iqtisadi şərtləri və ekoloji problemləri anlamaq üzərində cəmlənməlidir. Bundan əlavə, universitet öz təhsil modellərini təkmilləşdirmək, beynəlxalq əməkdaşlığı inkişaf etdirmək və dəlillərə əsaslanan siyasətin qurulmasına töhfə vermək üçün münaqişədən sonrakı digər bölgələrdən öyrənilmiş dərslərdən istifadə edə bilər.скачать dle 12.1