ŞƏT-in Zirvə Toplantısı Avrasiyanın gələcəyinə dair strateji baxışı möhkəmləndirir

Ülkər Famil
_________________________________

İyulun 4-də Qazaxıstanın paytaxtı Astanada Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının (ŞƏT) 24-cü sammiti başa çatıb və bu təşkilatın təkamülündə mühüm mərhələ olub. Avrasiya güclərinin toplanması Astana Bəyannaməsinin qəbulu və 25 strateji sənədin təsdiqi ilə nəticələndi ki, bu da ŞƏT-in regional və qlobal dinamikanın formalaşmasında artan təsirini vurğulayır.

Sammitin nailiyyətlərinin əsasında Qazaxıstanın təklif etdiyi “Ədalətli sülh, harmoniya və inkişaf naminə dünya birliyi təşəbbüsü”nün təsdiqi dayanırdı. Bu cəsarətli addım ŞƏT-in qlobal sabitliyin və bərabərhüquqlu beynəlxalq münasibətlərin möhkəmləndirilməsində daha mühüm rol oynamaq ambisiyasından xəbər verir. Astana Bəyannaməsi təşkilatın öz təsir dairəsini ənənəvi hüdudlarından kənarda genişləndirmək istəyini əks etdirən beynəlxalq ictimaiyyəti açıq şəkildə bu təşəbbüsə qoşulmağa dəvət edir.

Sammitdə həmçinin təşkilatın növbəti onillik üçün kollektiv baxışını əks etdirən əhatəli yol xəritəsi olan 2035-ci ilə qədər ŞƏT-in İnkişaf Strategiyası qəbul edilib. Bu strategiya Belarusun bu yaxınlarda tamhüquqlu üzv kimi daxil olmasını nəzərə alır, ŞƏT-in genişlənən üzvlüyünü və artan geosiyasi izi vurğulayır.

Üzv dövlətlər 2025-2027-ci illər üçün terrorizm, separatizm və ekstremizmlə mübarizə üzrə əməkdaşlıq proqramlarını təsdiqləyərək təhlükəsizliklə bağlı narahatlıqlar əsas prioritet olaraq qaldı. Narkotiklərlə Mübarizə Strategiyasının və onun növbəti beş il üçün müvafiq Fəaliyyət Proqramının qəbul edilməsi ŞƏT-in transmilli təhlükələrə qarşı mübarizəyə sadiqliyini daha da nümayiş etdirir.

İqtisadi əməkdaşlıq da sammitin yekunlarında mühüm yer tutur. 2030-cu ilə qədər İqtisadi İnkişaf Strategiyasının Fəaliyyət Planının və 2030-cu ilə qədər enerji sahəsində əməkdaşlıq strategiyalarının təsdiqi ŞƏT-in üzv dövlətlər arasında dayanıqlı iqtisadi artımın və enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə diqqət yetirdiyini vurğulayır. İnvestorlar Assosiasiyasının yaradılması ŞƏT regionu daxilində iqtisadi inteqrasiyanın və transsərhəd investisiyaların artırılmasına kömək etmək məqsədi daşıyır.

Üzv dövlətlər ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində əməkdaşlığa dair sazişlər imzalamış və içməli su və kanalizasiyanın təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, eləcə də tullantıların səmərəli idarə edilməsinə dair bəyanatlar qəbul etmişlər. Bu təşəbbüslər iqtisadi inkişafın ekoloji dayanıqlılıqla tarazlaşdırılması zərurəti haqqında artan məlumatlılığı əks etdirir.

Sammitdə həmçinin informasiya təhlükəsizliyinin kritik problemi müzakirə olunub, üzv dövlətlər beynəlxalq informasiya təhlükəsizliyi məsələləri üzrə qarşılıqlı fəaliyyət planı qəbul ediblər. Bu addım bir-birinə bağlı dünyada kibertəhlükəsizliyin artan əhəmiyyətini və rəqəmsal təhdidlərin aradan qaldırılması üçün əlaqələndirilmiş səylərə ehtiyac olduğunu etiraf edir.

Sammitin yekunu olaraq, Çin növbəti müddət üçün ŞƏT-ə sədrliyi qəbul etdi və bu, təşkilat üçün diqqət və prioritetlərin potensial dəyişikliyinə işarə etdi. Qingdaonun 2024-2025-ci illər üçün ŞƏT-in turizm və mədəniyyət paytaxtı kimi təyin edilməsi təşkilatın üzv dövlətlər arasında mədəni mübadilə və insanlar arasında əlaqələrin təşviqi üzrə səylərini vurğulayır.

ŞƏT-in 24-cü sammitinin nəticələri təşkilatın Avrasiyada çoxşaxəli əməkdaşlıq platforması kimi inkişaf edən rolunu nümayiş etdirir. Təhlükəsizlik və iqtisadiyyatdan tutmuş ətraf mühitin mühafizəsi və mədəni mübadilələrə qədər geniş spektrli məsələləri həll etməklə, ŞƏT özünü regionun və onun hüdudlarından kənarda gələcəyin formalaşmasında əsas oyunçu kimi yerləşdirir.

Beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətlə izlədiyi bir vaxtda bu iddialı təşəbbüslərin və strategiyaların həyata keçirilməsi ŞƏT-in Avrasiyada sülh, sabitlik və ədalətli inkişafı təşviq etmək kimi bəyan edilmiş məqsədlərinə nail olmaqda səmərəliliyinin müəyyən edilməsində həlledici rol oynayacaqdır.скачать dle 12.1