Eko-millətçiliyin yüksəlişi: Müasir siyasətdə ekoloji və millətçilik kəsişməsi

Ayişə Ərşad
_____________________________________________
Eko-millətçilik termini nisbətən yenidir, o, millətçi hissləri ekoloji narahatlıqlarla birləşdirir və bir ölkənin landşaftlarının və təbii ehtiyatlarının onun şəxsiyyəti və tarixi üçün vacib olduğu və buna görə də qorunmalı olduğu anlayışını irəli sürür. Bu hərəkatın əsas aspektləri özünü təmin etmək, gələcək nəsillər üçün təbii ehtiyatların qorunması və milli suverenliyə təhlükə kimi görünən qlobal ekoloji idarəçiliyə qarşı çıxmaqdır. İqlim dəyişikliyi və ətraf mühitin deqradasiyası aktual problemlərə çevrildikcə, eko-millətçilik müasir siyasəti araşdırmaq üçün unikal obyektiv təqdim edir. Eko-millətçilik öz daxilində qlobal bazarlardan daha çox yerli və yerli sənayelərin qorunmasını vurğulayaraq iqtisadiyyatı qorumaq üçün proteksionist bir yanaşmaya malikdir, eyni zamanda beynəlxalq ekoloji müqavilə və təşkilatlara şübhə ilə yanaşır.

Milliyyətçilik həmişə siyasətin necə formalaşmasına əhəmiyyətli təsir göstərmişdir. 20-ci əsrin sonlarında şöhrət qazandığı vaxtdan ətraf mühitin qorunması beynəlxalq əməkdaşlıq və transsərhəd hərəkətlərlə əlaqələndirilir. Buna baxmayaraq, təbii landşaftlarda milli qürurun mühüm rol oynadığı erkən mühafizə təşəbbüsləri bu iki ideologiyanın bir araya gəldiyi yerdir. Məsələn, millətin fərqli təbii gözəlliyi ilə milli qürur ABŞ-da milli parkların yaradılmasına səbəb oldu. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ətraf Mühit Proqramının (UNEP) təsis edilməsi və 1970-ci ildə ilk Yer Günü kimi mühüm hadisələrlə 20-ci əsrin ortalarında ətraf mühitlə bağlı hərəkatlar getdikcə qloballaşdı. Buna baxmayaraq, Çin və Sovet İttifaqı kimi dövlətlər öz inkişaf məqsədləri ilə əlaqəli ekoloji siyasətləri irəli sürdükləri üçün millətçilik aspektləri davam etdi.

Beynəlxalq əməkdaşlıq 20-ci əsrin sonu və 21-ci əsrin əvvəllərində qloballaşmanın ortaya çıxması və iqlim dəyişikliyi kimi transmilli ekoloji problemlər nəticəsində inkişaf etdi. Lakin bu müddət ərzində eko-millətçilik həm də qlobal ekoloji idarəçilikdən milli kimliyə və suverenliyə qarşı qəbul edilən təhdidlərə cavab olaraq formalaşmağa başladı.

Praktikada eko-millətçilik: Macarıstan, Hindistan və Norveçin müqayisəli nümunələri:

Bir ölkənin təbii sərvətlərinin və ətraf mühitinin mühafizəsi onun şəxsiyyətinin və suverenliyinin mühüm hissəsi kimi müasir siyasətdə ekoloji və millətçiliyin kəsişməsini vurğulayan bir sıra hərəkatlar, siyasətlər və ideologiyalar tərəfindən vurğulanır. Bu kəsişmə tez-tez daha böyük siyasi, iqtisadi və mədəni kontekstlərdən təsirlənir və kütləvi fəallıq və ya siyasətin qurulması kimi bir çox formada ola bilər. Geotermal enerjidən geniş istifadə etməsi ölkə üçün qürur mənbəyi olan İslandiya kimi Skandinaviya xalqlarını görə bilərik. Ölkənin bərpa olunan enerji mənbələrinə diqqət yetirməsi təkcə ekoloji problemləri həll etmir, həm də onun müstəsnalığı və müstəqilliyi ideyasını gücləndirir.

Bu ideologiyanı daha da aydınlaşdırmaq üçün biz Hindistan, Macarıstan və Norveç kimi müxtəlif ölkələrin nümunə araşdırmalarını araşdıra və eko-millətçilik təcrübələrinin onların siyasətlərinə və qlobal mövqelərinə necə təsir etdiyini görə bilərik.

Eko-millətçilik Fides partiyasının Macarıstandakı siyasətində mühüm rol oynamışdır. Macarıstanın təbii sərvətlərinin mühafizəsi baş nazir Viktor Orban tərəfindən milli suverenliyin əsas komponenti kimi vurğulanıb. Təbii ehtiyatların istismarının milli iqtisadiyyata fayda verməsini təmin etmək üçün bura Macarıstanda fəaliyyət göstərən transmilli korporasiyalara nəzarət etmək, məsələn, qaydalara riayət etmək və yerli biznesə üstünlük vermək kimi addımlar daxildir. Bundan əlavə, Macarıstan fermerlərini asanlaşdırmaq və ölkənin idxal olunan ərzaq məhsullarından asılılığını azaltmaq məqsədilə yerli kənd təsərrüfatına güzəştlər və subsidiyalar verilmişdir.

Macarıstan hökuməti millətçi ritorikadan istifadə etməklə ətraf mühitin mühafizəsini vətənpərvərlik öhdəliyi kimi yerləşdirib. Macarıstanın landşaftlarının və təbii irsinin mədəni və tarixi əhəmiyyətini vurğulayan və insanları öz ölkələrində qürur əlaməti olaraq mühafizə işlərində iştirak etməyə təşviq edən ictimai kampaniyalar bu yanaşmanı nümayiş etdirdi. Üstəlik, günəş və külək enerjisi kimi bərpa olunan enerji mənbələrinə sərmayələr qoymaqla hökumət enerji müstəqilliyini artırmaq üçün təşəbbüslər irəli sürdü və bu hərəkətləri həm ekoloji cəhətdən məsuliyyətli, həm də milli təhlükəsizliyin qorunması üçün vacib kimi təqdim etdi. Fidesz partiyası ekologiyanı millətçiliklə əlaqələndirərək öz siyasəti üçün ictimai dəstəyi uğurla əldə etdi və bununla da Macarıstanın təbii sərvətlərinin qorunmasının ölkənin suverenliyini və şəxsiyyətini qorumaq üçün vacib olduğu anlayışını gücləndirdi.

Hindistan təkcə öz milli resurslarını qorumaq üçün deyil, həm də investisiya mərkəzləri yaratmaqla iqtisadi sabitliyini artıran bərpa olunan enerji proqramlarının tətbiqi səylərini nümayiş etdirən qlobal arenada mühüm mövqe tutmaq üçün eko-millətçilik təşəbbüsünü götürmüşdür. Hindistan eko-millətçiliyin müxtəlif formalarda necə yayıldığının unikal nümunəsini təqdim edir. Baş nazir Narendra Modinin hökuməti Hindistanın bərpa olunan enerji sahəsində liderliyini və qlobal iqlim dəyişikliyinin azaldılmasına sadiqliyini vurğulayaraq Beynəlxalq Günəş Alyansı kimi proqramları dəstəklədi. Təşəbbüs Hindistanı bərpa olunan enerji innovasiyalarında lider kimi yerləşdirməyə, üzv ölkələr arasında əməkdaşlığı təşviq etməyə və günəş enerjisinə sərmayələri səfərbər etməyə çalışır.

Bundan əlavə, adət-ənənələrə və qəbilə bilik sistemlərinə çox diqqət yetirilir və onları ekoloji problemlərə xüsusilə Hindistan cavabları kimi təqdim edir. Bu, üzvi əkinçilik üçün təbliğat aparmağı, suyun mühafizəsi üçün ənənəvi üsulları, məsələn, pilləkən quyularını canlandırmağı və təbii pestisidlərin və gübrələrin istifadəsini təsdiq etməyi əhatə edir. Təmiz Hindistan Missiyası (Swachh Bharat Abhiyan) və Təmiz Qanqa Missiyası (Namami Qanq) kimi təşəbbüslər vətənpərvərlik ruhlandırmaq və ictimai dəstək toplamaq üçün mədəniyyət və tarixə hörmətlə müasir ekoloji taktikaları birləşdirir.

Norveçin eko-millətçiliyi onun davamlılıq və ətraf mühitin qorunması sahəsində qabaqcıl ölkə statusuna əsaslanır. Ölkə neftdən əldə etdiyi sərvətdən istifadə edərək davamlı təcrübələrə və bərpa olunan enerjiyə sərmayələr qoyub. Güclü ekoloji liderlik və gələcək nəsillər üçün təbii sərvətlərin qorunmasına sadiqlik Norveç eko-millətçiliyinin əlamətidir ki, bu da ölkənin ekoloji liderliyində qürur hissini artırır. Norveç eko-millətçilik yolu ilə elektrikli nəqliyyat vasitələrinin qəbulunu həyata keçirdi ki, bu da Norveçin karbon emissiyalarını azaltmaq üçün geniş siyasətləri nəticəsində əhəmiyyətli dərəcədə artdı, o cümlədən karbon vergiləri və elektrikli nəqliyyat vasitələri üçün təşviqlər. Biomüxtəlifliyin qorunması ilə yanaşı, millət özünün qüsursuz təbii mühitini qorumağa sadiqdir, bunu böyük milli parklar və dəniz qorunan əraziləri sübut edir.

Eko-millətçiliyin üstünlükləri:

Eko-millətçilik dövlətlərin daxili maraqlarına ən yaxşı şəkildə xidmət edən dinamik bir fenomendir, onun bəzi üstünlükləri nümunə araşdırmaları kontekstini nəzərə alaraq aşağıdakı kimi sadalanır:

Eko-millətçilik ətraf mühitin mühafizəsini milli vəzifə kimi təqdim etməklə ictimai dəstəyi və ekoloji təşəbbüslərdə iştirakını təşviq edə bilər.
Yaradıcı siyasətlərin öz unikal mədəni və ekoloji kontekstlərinə uyğunlaşdırılması ölkələrə ekoloji şərait yaratmağa kömək edə bilər
Yerli həll yollarını təşviq etməklə və beynəlxalq ekoloji razılaşmalara etibarı azaltmaqla eko-millətçilik milli suverenliyi artıra bilər.
Eko-millətçiliyə qarşı problemlər:

Eko-millətçilik dövlətlərin və iqtisadiyyatın təbii sərvətlərinə proteksionist yanaşma yolu ilə mühafizə olunduğu halda, onun beynəlxalq səviyyədə də müəyyən çatışmazlıqları var ki, bu da onun ekoloji resurslar kompleksinin mühafizəsi üçün unitar metod kimi həyata keçirilməsini şərtləndirir. Bu çatışmazlıqlar aşağıdakı kimi sıralanır:

Ətraf mühitin mühafizəsi məhdud milli kimlik tərifləri ilə əlaqələndirildikdə, eko-millətçilik bəzən müəyyən qrupları marjinallaşdıra bilən istisna tətbiqlərlə nəticələnə bilər.
Qlobal Əməkdaşlıqla Münaqişə Ekoloji problemlər tez-tez əlaqələndirilmiş qlobal səyləri tələb etdiyindən, bu məsələlər üzrə beynəlxalq əməkdaşlığa milli suverenliyin vurğulanması mane ola bilər.
Eko-millətçi siyasətlər biznes məqsədləri ilə ziddiyyət təşkil edə bilər, xüsusən də resursların çıxarılmasının əsas sənaye olduğu ölkələrdə.
Eko-millətçilik üçün gələcək meyllər:

Bərpa olunan enerji innovasiyalarının inkişafı və rəqəmsal platformalar vasitəsilə yerli kənd təsərrüfatı bazarlarının asanlaşdırılması vasitəsilə texnologiyadan artan istifadə eko-millətçiliyin təşviqinə əhəmiyyətli dərəcədə töhfə verir. Gənclərin iştirakı vacibdir, çünki sosial media və beynəlxalq iqlim fəallığı sayəsində gənc nəsillər getdikcə daha çox eko-millətçi hərəkatlarda iştirak edirlər. Bu nəsil texnoloji biliklərə malikdir və ətraf mühitə uyğun davranışı təşkil etmək və təşviq etmək üçün internetdən istifadə edir. Ətraf mühitin mühafizəsi səyləri ilə birlikdə adət-ənənələrin və mədəni rəvayətlərin canlandırılmasını nəzərdə tutan mədəni inqilab baş verir. Ətraf mühitin mühafizəsinə kompleks yanaşma müasir texnologiyanın, gənc enerjinin və mədəni irsin birləşməsindən qaynaqlanır ki, bu da müasir eko-millətçiliyin dinamik xarakterini vurğulayır.

Nəticə:

Müasir dövrdə artan siyasi qüvvə olan eko-millətçilik millətçi və ekoloji ideologiyalar arasındakı mürəkkəb əlaqənin əksidir. Geniş ictimaiyyətin cəlb edilməsi və innovativ siyasət kimi potensial üstünlüklərə baxmayaraq, diqqətlə həll edilməli olan maneələr də var. Qloballaşan dünyada ətraf mühitin mühafizəsinə balanslaşdırılmış yanaşmaların yaradılması eko-millətçilik dinamikasının dərk edilməsini tələb edir. Xalqların ekoloji məqsədləri, qlobal iqtisadiyyatın ehtiyacları və beynəlxalq əməkdaşlıq tələbləri arasında tarazlıq yaratmaq bacarığı yəqin ki, eko-millətçiliyin gələcəyini müəyyən edəcəkdir.скачать dle 12.1