Taliban İD-K ilə mübarizəyə töhfə verə bilər

Alp Qafqazlar
__________________________
“İslam Dövləti – Xorasan Vilayəti (İŞ-K)” kimi tanınan terror təşkilatı ciddi müqavimətlə üzləşməsə, qitənin ən ölümcül qruplaşmalarından birinə çevrilmək potensialına malikdir. Əfqanıstan və Pakistanda gizli və çətin əldə edilən yerlərdə yerləşən nisbətən az sayda baza ilə İD-K təşkilatının Qərb və Şərqdəki bir sıra ölkələrin təhlükəsizliyinə təhlükə yarada biləcək aqressiv planları var. Həm Taliban, həm də tanınmamış Əfqanıstan hökuməti İslam Dövlətinin bu qolunu sıxışdıra biləcək ciddi qüvvəyə çevrilə bilər.

Bu ilin martında Rusiyada dağıdıcı terror aktı baş verib və sonradan bunu İS-K kimi tanınan qrup öz üzərinə götürüb. Bu vəziyyət bizi bu təşkilata bir daha nəzər salmağa məcbur etdi. Ciddi və peşəkar təhlükəsizlik tədbirlərinin mövcudluğuna baxmayaraq, terror təşkilatı 140-dan çox günahsız dinc sakinin ölümü ilə nəticələnən böyük terror aktı həyata keçirə bildi. Bu cinayətin istintaqı hələ də davam edir və təşkilatçıların hamısı hələ tam müəyyən edilməyib. Bununla belə, ekspertlər tərəfindən geniş şəkildə etiraf olunur ki, hücumda İD-K terrorçularının əli olub.

2015-ci ilin yanvarında İD-K Əfqanıstanda Respublika dövründə, ABŞ və NATO qoşunlarının ölkədə olduğu dövrdə meydana çıxdı. Bu, ilk dəfə olaraq İŞİD-in ərəb dünyasının hüdudlarından kənara çıxması və Yaxın Şərqdən kənarda ərəb olmayan bir ölkədə mövcudluğunun yaradılması idi. Həmin vaxt Taliban xarici qoşunlara və Əfqanıstan ordusuna qarşı çıxır, aktiv təxribat müharibəsi aparırdı. İD-K-nın ilkin üzvləri müxtəlif səbəblərdən persona non-qrata olmuş keçmiş Taliban üzvləri idi. Qeyd etmək vacibdir ki, yeni filial ilk növbədə Pakistan ərazisində və Əfqanıstan-Pakistan sərhədi boyunca yerləşən qəbilə ərazilərində yaradılmışdır. Qrup müxtəlif inkişaf mərhələlərini keçib və həmişə çoxlu sayda üzvə malik olmayıb. Bu illər ərzində İS-K-da döyüşçülərin sayı 1500-dən 5000-ə qədər olub.

Taliban ilk yarandığı günlərdə İD-K-ya qarşı çıxdı və bu, iki qrup arasında şiddətli və qanlı toqquşmalara səbəb oldu. Nəhayət, Taliban qalib gəldi. Buna cavab olaraq İS-K getdikcə daha çox intihar hücumlarına əl atmağa başladı. Yarandığı gündən yaraqlılar Pakistan və Əfqanıstan ərazilərindən videolar, müraciətlər və broşürlər paylaşırlar. Bundan əlavə, Pakistanın qəbilə bölgələrindən və bəzi qərb əyalətlərindən çoxlu yeni işəgötürənlər gəldi.

İslam Dövlətinin Əfqanıstan-Pakistan qolunun ölçüsü və planları ilə bağlı çoxlu müxtəlif nəzəriyyələr və fərziyyələr mövcuddur. Bununla belə, Əfqanıstan ordusunun Baş Qərargah rəisinin keçmiş müavini Sami Sadatın perspektivini nəzərə almağa dəyər. Sadatın sözlərinə görə, “İD-Xorasan liderlər şurasının yerləşdiyi Pakistanın Bəlucistan əyalətində terror hücumlarının planlaşdırıldığı ehtimalı yüksəkdir”. Bu barədə Sədat sosial şəbəkədə bildirib və İnterfaks xəbər agentliyinə istinadən xəbər verir . Tanınmış jurnalist Seymur Herş də İD-Xorasan terrorçusunun Pakistanda bazalarının olduğunu qeyd edib .

Son nəşrin məlumatına görə, dindirilən məhbuslar Rusiyada olarkən Telegram vasitəsilə işə götürüldüklərini bildiriblər. Onlayn kuratorlar işə götürüldükdən sonra onlara Türkiyə üzərindən Əfqanıstana getməyi tapşırıblar. Onlar Əfqanıstana gəldikdən sonra təlimləri başa çatdırmaq üçün Pakistanın Bəlucistan əyalətinin mərkəzi olan Kvettaya getmələri əmri verildi. Nəşr qeyd edir ki , Bəlucistan terror təşkilatı İŞİD Xorasan üçün böyük mərkəzə çevrilib, onları sığınacaq, təlim obyektləri və bomba hazırlama emalatxanaları ilə təmin edib. Bəzi media mənbələri həmçinin qeyd ediblər ki, “Bəlucistan hazırda İŞİD-in Xorasan qolu üçün mühüm dayaq rolunu oynayır”. Bir sıra yüksək vəzifəli Taliban mənbələri Pakistanın Bəlucistan əyalətinin İD-K yaraqlılarının mərkəzinə çevrildiyini də qeyd edir. Tacikistanın cənub hissəsində sipatizanların müəyyən bir varlığı qalır.

Kiçik qrup olmasına baxmayaraq, IS-K bir çox ölkələr üçün əhəmiyyətli təhlükə olaraq qalır. Mart və aprel aylarında dünyanın müxtəlif ölkələrinin xəbər agentlikləri bir sıra Avropa dövlətlərinin terror hücumları potensialına cavab olaraq təhlükəsizlik tədbirlərini artırdığını bildiriblər . Bu arada İS-K Əfqanıstan-Pakistan sərhəd bölgəsində fəaliyyətini davam etdirir. Taliban tanınmamış İslam Əmirliyində İD-K-ya qarşı döyüşür və qruplaşmanın kökünü kəsməyə çalışır. Əgər İS-K yarandığı ilk illərdə Əfqanıstanda bir neçə yüz terror aktı həyata keçiribsə, Taliban hakimiyyəti ələ keçirdikdən sonra onların sayı bir neçə onlarla nəfərə düşüb. Əfqanıstanın bir çox əyalətlərində təhlükə əhəmiyyətli dərəcədə azalıb, lakin Pakistan ərazisində radikal islamçı qruplar təhlükəsiz sığınacaq tapmaqda davam edir və ordu və polisin az müqaviməti ilə üzləşirlər. Bu, İslamabadın heç vaxt tam nəzarəti təmin edə bilmədiyi Qərbi Pakistan əyalətlərində xüsusilə doğrudur.

İnsan haqlarını pozan, qadınlara və müəyyən azlıqlara zülm etməklə tanınan Taliban qruplaşması bölgədə əhəmiyyətli varlığını davam etdirir. Buna baxmayaraq, böyük qlobal və regional güclər Talibanla birbaşa münaqişəyə girməkdə tərəddüd edir. Əvəzində bölgədəki bir çox ölkələr qruplaşmanın bir müddət hakimiyyətdə qalma ehtimalının olduğunu anlayaraq onunla dialoqa başlamağa çalışırlar. Üstəlik, Talibanla diplomatik əlaqədə olmaq, çünki qrup beynəlxalq tanınmağa çalışır, onun yavaş templə və məhdud nəticələrlə də olsa, tədricən transformasiyasına və modernləşməsinə töhfə verə bilər.

İŞİD-K terror qruplaşmasının bunu edə biləcəyi ölkələrə hücum etməkdən başqa heç bir mühüm strateji hədəfi yoxdur. Ona görə də Talibanla hər hansı dialoq olarsa, bu, İD-K terrorçularına hərbi təzyiqin artırılması yollarının müzakirəsini əhatə edə bilər. Xarici qrupların Talibana qarşı çıxacağına dair proqnozlar hazırda qeyri-müəyyəndir. Xarici dəstəklə müxtəlif qruplar və klanlar arasında qarşıdurmanın yeni mərhələsi ölkədə daha da qeyri-sabitliyə səbəb ola bilər. Daha yaxşı həll yolu Əfqanıstan və Pakistan ərazilərindən fəaliyyət göstərən İD-K və digər ekstremist qruplara qarşı səylərini gücləndirmək üçün Talibana təzyiq etmək ola bilər. Bundan başqa, ölkənin iqtisadi vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün Əfqanıstana qarşı bəzi sanksiyaları yumşaltmaq mümkün ola bilər.скачать dle 12.1