Süni intellekt dövrü: və insan gələcəyimiz – Kitaba baxış

Aylin Safir
______________________

Süni intellekt dövrü: Və insan gələcəyimiz oxucuya əsas sualı təqdim edir: Süni intellekt (AI) insan təcrübəsini necə dəyişəcək? Kitab mövcud biliklərə unikal əlavədir, çünki o, fərqli və geniş perspektivi inkişaf etdirir və “tarixdəki digər texnoloji yeniliklərdən fərqli olaraq, AI cəmiyyəti əsaslı şəkildə dəyişir”. Keçmiş texnologiyalar insanların tapşırıqları yerinə yetirmə tərzini dəyişdirsə də, süni intellekt insanların özlərini cəmiyyətə töhfə verənlər kimi görmələrini dəyişdirərək, onları “reallığı” şübhə altına almağa məcbur edir. Kitab ənənəvi inanclara meydan oxuyur və süni intellektin gündəlik həyatımızı necə dəyişdirdiyinə və gələcəkdə bunu daha geniş şəkildə necə edəcəyinə dair nümunələrlə oxucunu cəlb edir.

Kitab süni intellektlə gücləndirilmiş sosial, siyasi və texnoloji irəliləyişləri dərk etməyə çalışan maraqlı bir kəşfdir. O, süni intellektin tətbiq etdiyi transformativ dəyişikliyi dərk etmək istəyən hər kəs üçün bir başlanğıc rolunu oynayır. Kitab süni intellektin insan cəmiyyətinə təsirini geniş şəkildə tədqiq edir və onu yaxınlaşan texnoloji əsrdə akademik diskursda irəliləyiş üçün əvəzsiz oxumağa çevirir.


Henry A. Kissinger, Eric Schemidt və Daniel Huttenlocher (London, Con Murray, 2021, 148 səhifə)
Bütün dünya üzrə universitetlər, beyin mərkəzləri və texnoloji firmalar süni intellektin tətbiqləri üzrə xüsusi tədqiqatlar apararaq bu artıma cavab verirlər. Qeyd edək ki, təkcə 2020-ci ildə ABŞ-da süni intellekt üzrə startaplar təxminən 38 milyard ABŞ dolları vəsait toplayıb, onların Asiyadan olan həmkarları 25 milyard ABŞ dolları, avropalı həmkarları isə 08 milyard ABŞ dolları əlavə edib (səh. 9). Bu sahənin əhəmiyyətini və onun uzunmüddətli nəticələrini dərk edərək, ABŞ, Çin və Avropa İttifaqı onun öyrənilməsi və siyasətin formalaşmasına həsr olunmuş yüksək səviyyəli komissiyalar yaratmışlar.

Tanınmış ictimai ziyalılar olan kitabın üç müəllifi konfransın əsas nöqtəsi kimi “süni intellekt”dən ilhamlandıqdan sonra bu mövzuda hərtərəfli bir iş qurmağa başladılar. Onlar sürətli texnoloji irəliləyişlərin, xüsusən də avtomatlaşdırma və maşın öyrənməsinin insan həyatının hər bir sahəsini necə dərindən dəyişdirdiyini izah edirlər. Onlar həm müsbət, həm də mənfi təsirləri əhatə edir.

Kitab boyu müəlliflər qəti cavablar axtarmaqdan çəkinirlər. Əvəzində onlar indiki və gələcək nəsillərimizin qaçılmaz olaraq üzləşəcəyi sualları qaldırmağa çalışırlar. Bu cür sorğular maşınlar insan qabiliyyətlərini üstələyən bilik, reallıq və mülahizə sahələrinə çıxış əldə etdikdə insan olmağın nə demək olduğunu dərindən düşünməyi əhatə edir (səh. 32).

Müəlliflər süni intellektin potensialları və risklərinə yeni bir giriş təqdim etmək cəhdi olaraq, süni intellekt və avtomatlaşdırmanın səhiyyə, ətraf mühit, nəqliyyat, sənaye və müdafiə kimi müxtəlif sahələrə davamlı şəkildə nüfuz etdiyini iddia edirlər. Onların məqsədi süni intellekt inqilabının cəmiyyəti, iqtisadiyyatı, siyasəti və xarici siyasəti necə yenidən formalaşdıracağını və konfiqurasiya edəcəyini vurğulamaqdır. Proqnozlar göstərir ki, süni intellekt elmi nailiyyətlərə dərindən təsir edəcək və müasir müharibənin prinsiplərini yenidən müəyyənləşdirəcək (səh. 94). Bundan əlavə, onlar iddia edirlər ki, süni intellekt artıq ən böyük şahmatçıların bacarıqlarını üstələyib və avtonom şəkildə nəqliyyat vasitələrini idarə etmək və sürətli tibbi diaqnozları asanlaşdırmaq qabiliyyətinə malikdir (səh. 11).

Müəlliflər süni intellektin insan varlığını artırmaq və sadələşdirmək potensialına malik olduğunu iddia edirlər. Bununla belə, süni intellekt nəzarətsiz qaldıqda cəmiyyət üçün qorxulu təhlükələr də yaradır. O, heç vaxt baş verməmiş hadisələri əks etdirən hiper realist saxta çıxışlar və ya videolar yaratmaq qabiliyyətinə malikdir (s. 50). Üstəlik, süni intellektlə idarə olunan müharibənin mülki ərazilərə sızması insan ləyaqətinin əsas prinsiplərini sarsıdacaq və qeyri-döyüşçülərin təhlükəsizliyini təhlükə altına salacaq. Bu trayektoriya bizi maşınların insan şəxsiyyətini müəyyən edən qərarlar vermək məsuliyyətini öz üzərinə götürdüyü gələcəyə apara bilər.

Müəlliflər qədim zamanlardan indiki süni intellekt inqilablarına qədər dəyişikliyin təkamülünü izləyərək oxucunu tarixi səyahətdə istiqamətləndirirlər. Tarixin bu mərhələsində AI-nin yaranması danılmaz reallıqdır və cəmiyyətimiz onun təsirini qəbul etmək və tənzimləmək üçün əməkdaşlıq etməlidir (səh. 10). Onun səhiyyə, kənd təsərrüfatı, reklam, sənaye və tətbiqi elmlərin digər sahələrində tətbiqləri nöqteyi-nəzərindən baxdıqda, AI-nin gücü böyükdür. O, təbii fəlakətləri proqnozlaşdırmaq və yumşaltmaq qabiliyyətinə malikdir və onu sadəcə texnoloji irəliləyiş kimi rədd etmək mümkün olmayan bir yenilik halına gətirir. Müəlliflər süni intellektdə qlobal inkişaflardan geri qalan cəmiyyətlərin qeyri-müəyyən gələcəklə üzləşəcəyini iddia edirlər.

Millətlər birliyi arasında süni intellekt ənənəvi mülahizələri əvəz edən xüsusi texnologiya təklif edərək gücləndirmək potensialına malikdir. Müəlliflər son nəticədə hesab edirlər ki, insan düşüncəsi və imanı süni intellekt dövründə davam etsə də, onların əhatə dairəsi əsasən yeni maşınla idarə olunan məntiq formalarının tərəqqisindən təsirlənəcək (səh. 115). Bu cür irəliləyişlər süni intellektə anlamaq çətin olan sualları həll etməyə imkan verir. Bu mühüm keçidə özümüzü hazırlamağımız vacibdir.

Kitab inandırıcı şəkildə oxucuya çatdırır ki, süni intellekt elm və texnologiya sahəsindən kənara çıxacaq, cəmiyyətin hər aspektinə nüfuz edəcək və yaşadığımız dünyanı kökündən dəyişdirəcək.скачать dle 12.1