Dollar inhisarından BRİKS-in diversifikasiyasına: böyük toqquşmanın alovlanan qığılcımları

Dan Steinbock
____________________________
Son 15 il ərzində BRİKS sürətlə böyüyərək Qlobal Cənubun geoiqtisadi cəbhəsinə çevrildi. İran, Misir, Efiopiya və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri Kazanda üzv dövlətlər kimi ilk sammitində iştirak ediblər. Səudiyyə Ərəbistanı BRİKS-ə qoşulmağa dəvət olunub. BRİKS üzvləri birlikdə dünyanın quru səthinin təxminən üçdə birini və dünya əhalisinin demək olar ki, yarısını əhatə edir.

Sentyabrda Türkiyə bloka daxil olmaq üçün rəsmən müraciət edib. Bir çox ölkələr BRİKS-ə qoşulmaqda maraqlı olduqlarını bildiriblər və ya artıq Afrikada (18 ölkə), Şərqi və Cənub-Şərqi Asiyada (11), Amerikada (7), Yaxın Şərq və Mərkəzi Asiyada (8) və Avropada (4) üzvlük üçün müraciət ediblər; demək olar ki, 50 millətdir.

BRICS Genişlənməsi


Tünd mavi: üzv dövlətlər. Açıq mavi: Gələcək üzv dövlətlər. Mənbə: Wikimedia

ABŞ dollarının riskləri

Dünya ticarətinin çox hissəsi hesab-fakturada qalır və ABŞ dolları ilə hesablanır; ABŞ-dan kənarda yerləşən bir çox bank buna baxmayaraq dollarla depozitlər təklif edir; bir çox qeyri-ABŞ korporasiyası dollarla borc alır; mərkəzi banklar öz ehtiyatlarının böyük bir hissəsini dollar aktivlərində saxlayırlar; və s. Fərziyyə ondan ibarətdir ki, bir az almaz kimi, ABŞ dolları əbədidir. Reallıqda heç bir dominant ehtiyat valyutasının qeyri-müəyyən ömür müddəti olmayıb.

Məhz ABŞ dollarının məcburi inhisarının artan silahlanması - ticarət hesab-fakturaları və hesablaşmalarda dünyanın ABŞ dollarından qeyri-mütənasib asılılığı və ABŞ-dan kənar korporativ və maliyyə nəhənglərinin dollardan asılılığı və mərkəzi bankların ehtiyatlarında dolların yüksək payı. – bu, təkcə Qlobal Cənubu deyil, Qərbdə getdikcə daha çox böyük iqtisadiyyatları narahat edir.

Skeptiklər deyirlər ki, dollar əvvəllər dəfələrlə basdırılıb. Niyə bu dəfə ölməlidir? Amma kim deyir ki, ölməli olacaq. Nə qədər çox, bir o qədər şən. BRİKS ölkələrinin əksəriyyəti hələ də əhəmiyyətli dərəcədə ABŞ dollarına güvənir, ABŞ və/yaxud müttəfiqləri tərəfindən sanksiyaya məruz qalanlar isə dollar ehtiyatlarını əhəmiyyətli dərəcədə azaldıb, çox vaxt qızıla üstünlük verirlər.

ABŞ dollarının silahlanması

Dollar ABŞ-ın xarici siyasəti ilə beynəlxalq ictimaiyyət adına silahlandırıldıqda, lakin beynəlxalq konsensusun geniş dəstəyi olmadan ticarət hesab-fakturaları və hesablaşmaları, xarici korporasiyaları, maliyyə və mərkəzi bank ehtiyatlarını risk altına qoyur.

Daha da pisi odur ki, ABŞ dollarının silahlaşdırılması və onun şərikliyi Qəzza zolağında davam edən soyqırım vəhşiliklərini asanlaşdırır , burada İsrailin hərəkətləri ABŞ-ın silahlarına və maliyyəsinə arxalanır, eyni zamanda dünyanın qalan hissəsini – hətta bu cür məhv “müharibələrinə” şiddətlə etiraz edən ölkələri də döndərir. - bir növ ortaq sui-qəsdçilərə.

Yazı divardadır. 2009-cu ilin iyulunda BRİKS-in yaradılmasından bəri qızılın dəyəri üç dəfə artaraq 953 dollardan 1 unsiya üçün təxminən 2740 dollara çatıb. Bu, qlobal bərpanın uğursuzluğu və 2017/2018-ci illərdən bəri ticarət müharibələrinin artması və bunun nəticəsində baş verən müharibələr və böhranlarla paraleldir.

Qızıl (USD/t.oz), 2009-2024


Mənbə: TradingEconomics; müəllif

Dollar eroziyası

Tarixi baxımdan qlobal valyuta diversifikasiyası yeni ideyadan uzaqdır. Con Meynard Keyns 1944-cü ildə Bretton-Vudsda milli valyuta bankorunun (lit. Fransız bankı , “bank qızılı”) iddiasını daha da artırmağa çalışdı. dollar dünyanın əsas ehtiyat valyutası kimi.

Keyns xəbərdarlıq edib ki, dolların üstünlüyü Qərbi Avropa və digər böyük iqtisadiyyatların yenidən qurulması və bərpasından sonra böyük qeyri-müəyyənlik və dəyişkənliklə nəticələnəcək. 1971-ci ildə prezident Nikson birtərəfli qaydada dolların qızıla çevrilməsinə son qoyanda belə oldu. Qızıl artıq dəyər üçün bir meyar təklif etmədiyindən, dəyər qavrayışı dəyərin özünü əvəz etdi. Nəticədə qiymət şoku bütün dünyada əks-səda verdi.

İkiqat neft böhranı ilə, bunun ardınca neft qiymətlərinin dörd dəfə artması, sonra qaçaq inflyasiya və staqflyasiya və nəticədə ABŞ-ın rekord həddə çatan faiz dərəcələri və kütləvi silahlanma hərəkətləri izlədi.

Geosiyasətdə ABŞ əsas Qərb iqtisadiyyatlarına və Yaponiyaya arxalanır, lakin beynəlxalq iqtisadiyyat fərqli bir hekayədir. Nəticə etibarı ilə dollar inhisarı 1980-ci illərdə, 90-cı illərin əvvəllərində, 2000-ci illərin əvvəllərində və nəhayət 2008-ci ildə aktiv baloncuklarının yaranmasına səbəb oldu. Böyük tənəzzül fonunda Çinin mərkəzi bankının rəhbəri Çjou Xiaoçuan bu ideyanı canlandırdı və əsas Qərb iqtisadiyyatlarını “İslahat aparmağa ” çağırdı. beynəlxalq valyuta sistemi .” Sonra Brüsseldə, Vaşinqtonda və Tokioda böyük vədlər verildi, lakin çox şey olmadı.

Aydındır ki, ABŞ administrasiyalarının iqtisadi memarları əlverişli alternativlər hesabına ABŞ dollarının üstünlüklərini təşviq etməyə çalışırlar. Bu, onların iqtisadi və geosiyasi maraqlarına çox uyğundur. Eynilə, ingilislər də 1914-cü ilə qədər öz sterlinq funtlarının xeyir-dualarını təbliğ edirdilər. Lakin bu üstünlük 1945-ci ildən sonra Böyük Britaniya iqtisadiyyatının həddən artıq genişlənməsi ilə başa çatdı.

Təəssüf ki, Birləşmiş Ştatlar, xüsusən də Tramp və Bayden administrasiyaları tərəfindən rekord həddə qədər borc götürməsi sayəsində eyni trayektoriyadadır.

Diversifikasiyanın üstünlükləri

BRICS diversifikasiyaya necə töhfə verir? Onların təşkilati çevikliyi sayəsində blok birtərəfli, ikitərəfli və çoxtərəfli tədbirləri mümkün edir. Analitik olaraq bunlar mərhələli islahatlardan tutmuş daha birtərəfli fərdi tədbirlərə qədərdir. Sonuncular, öz növbəsində, ilkin BRİKS-in qurucu iqtisadiyyatları (Braziliya, Rusiya, Hindistan və Çin), yeni üzv olmaq istəyən üzvlər və BRICS-in əsas vizyonunu paylaşan və üzvlük haqqında düşünən koalisiya tərəfdaşları tərəfindən idarə olunur.

Beləliklə, BRİKS-in Yeni İnkişaf Bankı (NBD), Asiya İnfrastruktur İnvestisiya Bankı (AIIB), Körpü və Yol Təşəbbüsü (BRICS) daxil olmaqla, bir-birini tamamlayan inkişaf institutları və kritik infrastruktur üzrə səylər və yeni valyuta tənzimləmələri üçün axtarışlar.

Əhalisinin sayının artması və böyük inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlar təklif olunan alternativ qlobal maliyyə sistemi üçün yeni kritik infrastrukturun işə salınması üçün kritik rol oynayacaq “şəbəkə effektləri” və “müsbət yayılma” növlərini mümkün edir.

Məqsəd BRİKS tənqidçilərinin xüsusilə Qərbdə iddia etdiyi kimi, dolları ləğv etmək deyil. Reallıqda BRİKS-in beynəlxalq asayişi alt-üst etməyə çalışan yaramaz dövlətlərlə çox az əlaqəsi var. Əksinə, öz portfellərində müvafiq diversifikasiyanı davam etdirməyə çalışan aktiv menecerləri kimi, BRİKS-in məqsədi sadə de-dollarizasiyadan daha çox diversifikasiya və yenidən kalibrləmədir.

Qlobal valyuta tənzimləmələri təkcə dünya əhalisinin 4,2 faizini təşkil edən amerikalıların maraqlarını əks etdirməməlidir. Onlar həmçinin qlobal inkişaf perspektivlərinin böyük inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlar tərəfindən idarə olunduğu çoxqütblü dünya iqtisadiyyatının istəklərini əks etdirməlidir.скачать dle 12.1